Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 2021, Side 11

Náttúrufræðingurinn - 2021, Side 11
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags 11 Ritrýnd grein / Peer reviewed að meta með dýpisferlum rafeinda- merkja þegar þorskur er nógu lengi (nokkra klukkutíma) nálægt botninum til að greina megi sjávarföll í dýpisferl- inum. Dýpisferlar merkjanna eru bornir saman við sjávarfallalíkan þar sem búið er að kortleggja landgrunnið með tilliti til sjávarfalla í tíma og rúmi. Að teknu tilliti til dýpis og fjarlægðar frá síð- asta stað8,34 er fundin út líklegasta stað- setning þorsksins. Þorskur hrygnir í mars-maí hér við land. Þá koma báðar atferlisgerðirnar á grunnslóð til að hrygna og þá jafn- vel á sömu hrygningarsvæði þótt þær haldist aðskildar innan svæðanna.35 Ef rafeindamerki eru nógu lengi í sjó er hægt að sjá hvenær þorskurinn kemur til hrygningar og hvenær henni lýkur. Tíminn á hrygningarsvæðinu er vel skilgreindur í rafeindamerkjunum þar sem fiskurinn breytir um hegðun og heldur sig á svipuðu dýpi í nokkurn tíma á meðan á hrygningu stendur (5. mynd). Niðurstöður rafeindamerkja hafa einnig sýnt að þorskur getur sleppt úr hrygningu11 en það gerir hann meðal annars ef hann vantar orkuforða til að framleiða hrogn eða svil.36 Göngur ungþorsks hafa minna verið rannsakaðar en göngur kynþroska þorsks. Helstu uppeldissvæði þorsks við Ísland eru á grunnsvæði og inni á fjörðum26 og er þéttleiki þorskseiða oft mikill á fjörðum vestan- og norðanlands á haustin.37 Eldri þorskur leitar utar og dýpra og því eru uppeldissvæðin að ein- hverju leyti aðskilin búsvæðum eldri þorsks. Rannsóknir benda til að þorskur sé nokkuð staðbundinn meðan hann er ókynþroska en þegar kynþroska er náð fari hann af uppeldissvæðum á hrygn- ingarsvæði.38–40 Far frá uppeldissvæði á hrygningarsvæði var þó breytilegt sam- kvæmt rannsóknunum, en þorskur í Húnaflóa færði sig fremur yfir á hrygn- ingarsvæði úti af Suðvesturlandi en þorskur í Breiðafirði, sem hélt sig frekar nær Breiðafirði. Þorskur í Húnaflóa synti því langa vegalengd á móti straumi á hrygningarsvæðið. FYRSTU NIÐURSTÖÐUR ÚR MERKINGUM ÁRIÐ 2019 Nýjustu merkingar sýna að margir þorskar sem merktir voru í mars 2019 á Vestfjarðamiðum endurheimtust á Kolbeinseyjarhrygg á fæðuöflunar- tíma og einnig leituðu þeir austur með Norðurlandi (9. mynd). Þetta stangast á við niðurstöður úr fyrri rannsóknum sem bentu til þess að takmarkaður sam- gangur væri á milli norðvestur- og norð- austurmiða.41 Fréttir frá sjómönnum herma að erfiðlega hafi gengið að veiða þorsk á hefðbundnum slóðum á Vestfjarðamiðum seinni hluta áranna 2019 og 2020 og er það í samræmi við niðurstöðu merkinganna, sem benda til að þorskur hafi að hluta fært sig af hefðbundinni fæðuslóð fyrir norð- vestan land yfir á nyrðri slóðir. Þessar niðurstöður gætu bent til að far þorsks við Ísland sé að breytast. Hvort það er tímabundið er erfitt að segja til um. Niðurstöðurnar sýna jafnframt að mikil- vægt er að stunda merkingar reglulega þannig að hægt sé að fylgjast með breyt- ingum á fari þorsksins. FAR Á ÖNNUR HAFSVÆÐI Þótt þorskur merktur hér við land endurheimtist sjaldan utan íslenskrar lögsögu gætir tengsla við aðliggjandi svæði. Á árunum 1924–1939 voru 8.424 þorskar merktir við Ísland og endur- heimtust rúmlega 1.000 þeirra, þar af 19 við Grænland.42 Árin 1948–1986 voru tæplega 85 þúsund þorskar merktir við Ísland og aðeins 38 af um 11 þúsund endurheimtum fengust á öðrum haf- svæðum (18 við A.-Grænland/Dohrn- banka, 4 við V.-Grænland, 6 við Fær- eyjar, 3 í Norðursjó og 7 við Noreg).5 Frá árinu 1991 til 2021 hefur þorskur sem merktur var við Ísland ekki endur- heimst við Grænland. Nokkrir hafa verið endurheimtir á Íslands-Færeyja- hrygg og einn við Færeyjar á fæðutíma (7. mynd). Árið 2018 veiddist hrygnandi þorskur við Jan Mayen en lítið hefur verið um hrygnandi þorsk á því svæði. Rann- sóknir Norðmanna á erfðaefni úr afla bentu til að hluti hans væri kominn frá Íslandi.43 Einhver samgangur virð- ist vera á milli Íslands og Jan Mayens. Þrír þorskar sem merktir voru við Jan Mayen árið 1930 endurheimtust við Ísland (við Norðurland og Vest- mannaeyjar).44 Merkingum á Kolbeins- Lengdargráða / Longitude Lengdargráða / Longitude 63° 64° 65° 66° 67° 63° 64° 65° 66° 67° 27° 24° 21° 18° 15° 12°27° 24° 21° 18° 15° 12° Mars–maí Mars−maí Júní−febrúar Júní−febrúar A) B) C) D) B re id d ar g rá ð a / L at it u d e B re id d ar g rá ð a / L at it u d e Lengdargráða / Longitude Lengdargráða / Longitude Merkingarstaðir / Tagging locations Endurheimtustaðir / Recapture locations B re id d ar g rá ð a / L at it u d e 62° 64° 66° 68° 62° 64° 66° 68° −25° −20° −15° −10° −5° −25° −20° −15° −10° −5° 63° 64° 65° 66° 67° 68° −24° −20° −16° −12° Lengdargráða / Longitude B re id d ar g rá ð a / L at it u d e 9. mynd. Endurheimtur úr merkingum árið 2019. Bláir punktar sýna endurheimtur á hrygningartíma (mars-maí), rauðir á fæðutíma (júní- febrúar) en grænir tákna að endurheimtumánuður er óþekktur. Svartir punktar eru merkingarstaðir. Brotalínur sýna stystu leið á milli merkingarstaðar og staðarins þar sem fiskurinn endurheimtist. – Recaptures from tagging in 2019. Blue points are recaptures at spawning time (March-May), red points during feeding time (June- February) and green where month of recapture is unknown. Black points are tagging locations. Broken lines show the shortest distance between tagging and recapture locations.

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.