Náttúrufræðingurinn - 2021, Qupperneq 52

Náttúrufræðingurinn
52
Ritrýnd grein / Peer reviewed
10% einstaklinga árið 2007 en jókst ár
hvert og náði tæpum 60% árið 2014.
Styrkur mótefnis í blóði mældist að
meðaltali rúmlega tvöfalt hærri 2010–
2014 en 2007–2009. Hlutfall sýktra fugla
meðal fangaðra fugla var hæst 10% árið
2010 en lægst 0,6% árið 2009 og 0% árið
2012. Meðalstyrkur mótefnis reyndist
útskýra 86% af árlegum breytileika í
smitstuðli. Fyrir vikið var hjarðónæmi
líklegasta skýringin á rénun fuglakóler-
unnar í East Bay, fremur en lækkað
nýgengi sýkinga eða fækkun varpfugla
af völdum dauðsfalla.
ÞEGAR FUGLAKÓLERU
VERÐUR VART
Þótt fuglakólera sé jafn skaðlegur sjúk-
dómur í villtum fuglum sem raun ber
vitni er lítið vitað um þættina sem
valda sjúkdómshrinunum og hvernig
má sporna við dauðsföllum af völdum
þeirra.9,22 Þegar mikill fjöldi fugla, sem
virðist heilbrigður, drepst er rétt að
hafa fuglakóleru í huga. Ef um hana er
að ræða er líklegt að fleiri en ein fugla-
tegund finnist dauð í nágrenninu11 eins
og raunin varð í æðarvarpinu á Hrauni
2018–2019 þar sem máfar og gæsir fund-
ust auk æðarfugla.
Þær aðgerðir sem heimildum ber
saman um að grípa eigi til eru frekar
almenns eðlis.7,9,43 Rétt er að benda á
handbók bandarísku Náttúrustofnunar-
innar (U.S. Fish & Wildlife Service)7 og
á viðbragðsáætlun Æðarræktarfélags
Íslands.4 Hafa skal í huga að allar aðgerðir
þarf að vega og meta gagnvart áhættu á
að smit berist á fleiri staði, og ekki síður
að fæstar þessara aðgerða hafa verið
prófaðar með vísindalegum aðferðum.
Þá eru engar sértækar aðgerðir til gegn
fuglakóleru, þ.e. aðgerðir sem bein-
ast beint að þessum tiltekna sjúkdómi.
Menn ættu að fara eftir öllum almennum
ráðleggingum um sjúkdóma í villtum
fuglum. Smitleiðir ætti að hafa í huga,
sérstaklega að smit getur borist með
hlutum sem hafa verið notaðir á sýktum
svæðum,7 svo sem áhöldum, stígvélum
og fatnaði. Þegar það er unnt er áríðandi
að koma í veg fyrir að sýktir eða veikir
fuglar beri sjúkdóminn á önnur svæði, og
er það í raun mikilvægasta aðgerðin.
Sýktir fuglar eða nýdauðir eru líkleg-
asta uppspretta frekara smits og því er
æskilegt að fjarlægja þá jafnóðum og þeir
finnast og leita þeirra helst daglega eftir
að sjúkdómshrinan hefst.4,9,43 Snemma
í sjúkdómshrinu er æskilegt að koma á
vöktun á svæðinu, safna saman hræj-
unum og eyða þeim með því að brenna
þau, hvort sem er í gryfjum eða færan-
legum brennsluofnum.9,43 Hræ í jörðu
geta varðveitt P. multocida í að minnsta
kosti 3 mánuði7 og því er alls ekki ráðlegt
að urða hræ (hvort sem er villtra fugla
eða alifugla) nærri mikilvægum fugla-
svæðum. Mikilvægt er einnig að fjar-
lægja hræin sem fyrst til að stemma stigu
við að fuglar eða dýr sem fara í hræ beri
sjúkdóminn víðar.
Hægt er að greina P. multocida í
frosnum hræjum ef þau hafa verið fryst
við ≤ -20°C.44 Þó er ekki ráðlegt að frysta
hræin því frysting getur torveldað grein-
ingu annarra sjúkdómsvalda. Þurfi að
geyma hræin er best að gera það í kæli
og koma þeim í hendur sérfræðinga eða
dýralækna sem allra fyrst. Fuglakólera er
ekki talin hættuleg mönnum en þó er ráð-
legt að gæta að almennum smitvörnum,
þ.e. snerta ekki veika eða dauða fugla
nema með hönskum og nota grímur.7 Sé
þess kostur ættu öll sýni eða hræ að ber-
ast dýralækni sem hefur hlotið þjálfun og
fræðslu um rétta meðferð sýna og hræja.
AÐGERÐIR SEM EKKI
ER MÆLT MEÐ
Ekki er til nein þekkt aðferð við að
fjarlægja sjúkdómsvaldinn frá varp-
stað og engin meðferðarúrræði eru til
fyrir veika fugla. Nokkrum sinnum hafa
komið upp hugmyndir um róttækar
aðgerðir til þess að hindra frekara smit
með því annaðhvort að hefta dreifingu
sýktra fugla eða halda heilbrigðum
fuglum frá kólerumenguðum svæðum.
Sérfræðingar9,43 mæla ekki með slíkum
aðgerðum, meðal annars sökum þess
að ávinningur er óljós og erfitt að meta