Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2021, Blaðsíða 67

Náttúrufræðingurinn - 2021, Blaðsíða 67
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags 67 Í Eyjafjarðará var einnig „allnokkuð af Ulothrix zonata á flestum steinum“. Í tegundaskrá úr þessari rannsókn skráir Kristín: Ulothrix zonata í 5 lækjum og ám, U. tenuissima í þremur, U. subti- lissima, U. moniliformis og U. varia- bilis í einni. Þær eru allar með vafa- merki („cf.“), nema U. zonata, sem þó er óvenjuleg. Hér virðast því hafa fundist allar sömu tegundir og getið var hjá frönsku þörungafræðingunum. Gunnar Steinn Jónsson kannaði þör- ungagróður í Þingvallavatni 1974–1978, og samdi prófritgerð um það efni við Hafnarháskóla.15 Hann greindi tvær tegundir af ullþræði í vatninu, og lýsir þeim svo: Ulothrix tenuissima Kützing: Þver- mál þráða 10,5–24 µm, lengd frumna 9–12 µm. Þunnveggja, með 1–2 pírenoíðum, oftast einum. Nálgast U. aequalis Kützing, en skilst frá henni vegna styttri frumna. Í miklu magni við yfirborð snemma sumars og sést allt sumarið. Ulothrix zonata (Weber & Mohr) Kützing: Þvermál þráða 14–24 µm, lengd frumna 26–35,5 µm, veggja- þykkt 2–3 µm, margir pírenoíðar. Sést við yfirborð, blönduð við U. tenu- issima Kützing, snemma sumars. Í ritgerð Gunnars Steins í Þing- vallavatnsbókinni frá 19925 skráir hann þessar sömu tvær Ulothrix-tegundir. Þar kemur skýrt fram hversu stóran hlut ull- þræði á í lífríki vatnsins með ströndum fram. Höfundur skiptir strandgróðr- inum („epilithic algal communites“) í þrjú belti eftir magni sýnilegra þör- unga, þ.e. Ulothrix-belti á 0–0,4 m dýpi, Nostoc-belti á 0,4–2 m dýpi og Cladopho- ra-belti þar fyrir neðan. Á 10–20 m dýpi er kransþörungurinn Nitella opaca víða ríkjandi og telst því vera botngróður. Ullþræði byrjar að vaxa í maí, við aðeins 3–4° vatnshita, og nær mestum þroska í júní og september. Kísilþörungar skipa stóran sess í öllum þessum gróður- beltum. (Á bls. 410 í bókinni eru myndir af Ulothrix-beltinu í Þingvallavatni. Önnur þeirra er af U. tenuissima á steini í fjöruborði, rétt eftir ísabrot). Enginn vafi leikur á því að Ulothrix zonata og U. tenuissima eru algengar tegundir í vötnum, lækjum og ám um land allt. Þeirra var einnig getið í jarð- hitavatni hjá Starmühlner 1969.16 Ulo- thrix moniliformis og U. tenerrima eru að líkindum einnig tíðar í margskonar stöðuvatni. Vafi leikur hins vegar á um tegundina U. aequalis og afbrigði hennar. EIGIN ATHUGANIR Laxá og Mývatn: Árin 1970 og 1971 kann- aði ég lífríki Mývatns og Laxár í Suður- Þingeyjarsýslu, aðallega svif í Mývatni og rek í ánni, en botn- og strandgróður var einnig skoðaður og sýnum safnað. Niðurstöður birtust í riti frá Nátt- úrugripasafninu á Akureyri 1973.17 Í Laxá var mikill þörungagróður allt sumarið. Þráðlaga grænþörungar vaxa á háplöntum við bakka og á hraunnibbum í ánni. Síðsumars mynda þeir flóka sem geta orðið nokkrir metrar á lengd, en slitna þá oft upp eða skiptast í parta og rekur niður ána. Það er hið alkunna slý sem veldur veiðimönnum erfið- leikum þegar það festist á öngla og snúrur. Algengustu tegundir taldi ég vera: Rhizoclonium hieroglyphicum (rótþræði), Ulothrix zonata, Schizogon- ium (Prasiola) sp., Microspora sp. og Cladophora sp. Mest var af þeirri fyrst- nefndu, og víða myndaði hún ein slýið. Í hægum straumi er allvíða mikið af Tetraspora sp., (lækjagörn) sem myndar langa, garnalaga þræði, og Spirogyra (gormsilki) myndar oft slý í vikum. í jökulvatni. Á klöppunum í Ljósafossi neðan við stífluna fannst í maímánuði mikið af Ulothrix. Um sama leyti fannst einnig mikið af þessum þör- ungum í botni Elliðaánna. Af öðrum ám, þar sem mikið hefur borið á Ulo- thrix, má nefna: Fagradalsá í Mýrdal (ágúst), Korpúlfsstaðaá í Mosfellssveit (maí-september) og Vesturá í Vopna- firði (september). Auk þess hefur Ulothrix fundist í Gvendarbrunnum (júní), við Mývatn (júlí), við Tjörnina í Reykjavík (júlí) og í smálæk hjá Holti undir Eyjafjöllum (júlí). Kristín Aðalsteinsdóttir kannaði lífríki í ám og lækjum á Akureyri sumarið 1981, á vegum Náttúrugripasafnsins þar, með tilliti til mengunar.14 Í Glerá fannst Ulot- hrix zonata og tvær aðrar tegundir af sömu kvísl. Geta má þess að þessi U. zonata var allsérkennilegur, veggir þráða mjög þykkir og víða einskonar hné eða liðir á þráðunum, oftast með 4 frumna millibili. Þörungur þessarar gerðar fannst í fleiri vatnsföllum, til dæmis í Brunná, og var allstaðar skráður sem U. zonata. Helgi Hallgrímsson (1973) hefur lýst samskonar afbrigði úr Laxá.17 Ulothrix úr Þingvallavatni 2019. Líklega tvær tegundir. Um 100-föld stækkun. Ljósm. Gunnar Steinn Jónsson.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.