Náttúrufræðingurinn - 2021, Side 14

Náttúrufræðingurinn
14
Ritrýnd grein / Peer reviewed
Vilhjálmur Þorsteinsson við þorskmerkingar á öndverðum tíunda áratug síðustu aldar.
– Vilhjálmur Þorsteinsson tagging cod in the early nineties. Ljósm./Photo: Heiðar Marteinsson.
Þessi grein er tileinkuð minningu Vilhjálms Þorsteinssonar fiskifræðings ( f. 1943, d. 2016). Vilhjálmur vann
mikilvægt starf við merkingar á þorski við Ísland. Hann var frumkvöðull í atferlisrannsóknum á þorski
með rafeindamerkjum, þróaði með öðrum aðferð sem er enn notuð. Þessi grein byggist að miklu leyti á
gögnum úr merkingaverkefnum sem Vilhjálmur stjórnaði þegar hann starfaði á Hafrannsóknastofnun.
HEIMILDIR
ÞAKKIR
Við þökkum Jónbirni Pálssyni fyrir yfirlestur og góðar ábendingar.
1. Hafrannsóknastofnun 2020, 16. júní. Þorskur. Gadus morhua. Tækniskýrslur
Hafrannsóknastofnunar. Hafrannsóknastofnun, Reykjavík. 29 bls. Slóð: https://
www.hafogvatn.is/static/extras/images/01-cod_tr_isl1232625.pdf
2. Karl Gunnarsson, Gunnar Jónsson & Ólafur K. Pálsson 1998. Sjávarnytjar við
Ísland. Mál og menning, Reykjavík. 282 bls.
3. Einar Jónsson 1982. A survey of spawning and reproduction of the Icelandic
cod. Rit Fiskideildar 6.2. Hafrannsóknastofnun, Reykjavík. 45 bls.
4. Schmidt, J. 1907. Marking experiments on plaice and cod in Icelandic waters.
Meddelelser fra Kommissionen for Havundersögelser. Serie: Fiskeri II(6). 1–25.
5. Jón Jónsson 1996. Göngur þorsks og ýsu við Ísland. Niðurstöður merkinga á
árunum 1948–1986. Hafrannsóknir 50. Hafrannsóknastofnun, Reykjavík. 96 bls.
6. Sigfús A. Schopka, Jón Sólmundsson & Vilhjálmur Þorsteinsson 2006. Áhrif
svæðafriðunar á vöxt og viðgang þorsks: Niðurstöður úr þorskmerkingum út
af norðanverðum Vestfjörðum og Húnaflóa sumurin 1994 og 1995. Fjölrit 123.
Hafrannsóknastofnun, Reykjavík. 5–24.
7. Björn Björnsson, Hjalti Karlsson, Vilhjálmur Þorsteinsson & Jón Sólmundsson
2011. Should all fish in mark-recapture experiments be double-tagged? Lessons
learned from tagging coastal cod (Gadus morhua). ICES Journal of Marine
Science 68. 603–610.
8. Vilhjálmur Þorsteinsson, Ólafur K. Pálsson, Gunnar. G. Tómasson, Ingibjörg G.
Jónsdóttir & Pampoulie, C. 2012. Consistency in the behaviour types of the Atl-
antic cod: Repeatability, timing of migration and geo-location. Marine Ecology
Progress Series 462. 251–260.
9. Ólafur K. Pálsson & Vilhjálmur Þorsteinsson 2003. Migration patterns, ambient
temperature, and growth of Icelandic cod (Gadus morhua): Evidence from storage
tag data. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 60. 1409–1423.
10. Grabowski, T.B., Vilhjálmur Þorsteinsson & Guðrún Marteinsdóttir 2014.
Spawning behavior in Atlantic cod: Analysis by use of data storage tags. Marine
Ecology Progress Series 506. 279–290.
11. Ingibjörg G. Jónsdóttir, Vilhjálmur Þorsteinsson, Ólafur K. Pálsson, Gunnar G.
Tómasson & Pampoulie, C. 2014. Evidence of spawning skippers in Atlantic cod
from data storage tags. Fisheries Research 156. 23–25.
12. Drinkwater, K.F. 2005. The response of Atlantic cod (Gadus morhua) to future
climate change. ICES Journal of Marine Science 62. 1327–1337.
13. Unnsteinn Stefánsson 1962. North Icelandic waters. Rit Fiskideildar 3. Atvinnu-
deild Háskólans, Reykjavík. 269 bls.14.
14. Steingrímur Jónsson & Héðinn Valdimarsson 2012. Water mass transport varia-
bility to the North Icelandic shelf, 1994-2010. ICES Journal of Marine Science
69. 809–815.
15. Robichaud, D. & Rose, G.A. 2004. Migratory behaviour and range in Atlantic
cod: Inference from a century of tagging. Fish and Fisheries 5. 185–214.
16. Vilhjálmur Þorsteinsson & Guðrún Marteinsdóttir 1992. Þorskmerkingar við
Norðaustur- og Austurland vorið 1991 og endurheimtur sama ár. Ægir 85. 60–64.
17. Skjæraasen, J.E., Meager, J.J., Karlsen, Ø., Hutchings, J.A. & Ferno, A. 2011.
Extreme spawning-site fidelity in Atlantic cod. ICES Journal of Marine Science
68. 1472–1477.
18. McAdam, B.J., Grabowski, T.B. & Guðrún Marteinsdóttir 2012. Identification
of stock components using morphological markers. Journal of Fish Biology 81.
1447–1462.
19. Jaworski, A. & Stefán Á. Ragnarsson 2006. Feeding habits of demersal fish in
Icelandic waters: A multivariate approach. ICES Journal of Marine Science 63.
1682–1694.
20. Ingibjörg G. Jónsdóttir, Höskuldur Björnsson & Unnur Skúladóttir 2012. Predation
by Atlantic cod Gadus morhua on northern shrimp Pandalus borealis in inshore
and offshore areas of Iceland. Marine Ecology Progress Series 469. 223–232.
21. Ólafur K. Pálsson & Höskuldur Björnsson 2011. Long-term changes in tropic
patterns of Iceland cod and linkages to main prey stock sizes. ICES Journal of
Marine Science 68. 1488–1499.
22. Ingibjörg G. Jónsdóttir 2014. Spatial distribution of Northern ambereye (Hy-
menodora glacialis) around Iceland. Marine Biology Research 10. 190–196.
23. Jón Sólmundsson, Hjalti Karlsson, Hlynur Pétursson, Höskuldur Björnsson,
Ingibjörg G. Jónsdóttir, Klara B. Jakobsdóttir, Kristján Kristinsson & Valur
Bogason 2020. Stofnmæling botnfiska á Íslandsmiðum 2020 – framkvæmd
og helstu niðurstöður. Haf- og vatnarannsóknir (HV2020-20). Hafrann-
sóknastofnun, Reykjavík. 29 bls.
24. Kristján Kristinsson, Guðjón M. Sigurðsson, Höskuldur Björnsson, Jón Sól-
mundsson, Klara B. Jakobsdóttir & Valur Bogason 2019. Stofnmæling botnfiska
að haustlagi 2019: Framkvæmd og helstu niðurstöður. Haf- og vatnarannsóknir
(HV2019-62). Hafrannsóknastofnun, Reykjavík. 38 bls.
25. Hlynur Bárðarson, McAdam, B.J., Vilhjálmur Þorsteinsson, Einar Hjörleifsson
& Guðrún Marteinsdóttir 2017. Otolith shape differences between ecotypes of
Icelandic cod (Gadus morhua) with known migratory behaviour inferred from data
storage tags. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 74. 2122–2130.
26. Guðrún Marteinsdóttir, Björn Gunnarsson & Suthers, I.M. 2000. Spatial
variation in hatch date distributions and origin of pelagic juvenile cod in
Icelandic waters. ICES Journal of Marine Science 57. 1182–1195.
27. Guðrún Marteinsdóttir, Ásta Guðmundsdóttir, Vilhjálmur Þorsteinsson &
Gunnar Stefánsson 2000. Spatial variation in abundance, size composition and
viable egg production of spawning cod (Gadus morhua L.) in Icelandic waters.