Náttúrufræðingurinn - 2021, Qupperneq 72

Náttúrufræðingurinn
72
ófrávíkjanlegt skilyrði, þ.e. að skipa
saman í einn hóp öllum þeim tegundum,
og aðeins þeim, sem eru afkomendur
sameiginlegs forvera. Svonefndir marg-
klasa og vanklasa hópar (e. polyphy-
letic groups, paraphyletic groups), sem
innihalda aðeins suma en ekki allir
afkomendur einnar sameiginlegrar
upprunategundar, eru því dæmdir
úr leik sem handahófskennt samsafn
fjarskyldra dýra.
Eftir inngangskaflana þrjá tekur við
meginefni ritsins, þar sem líkamsgerð og
sérkenni dýrafylkinga eru krufin til mer-
gjar. Aukinheldur er fjallað um ófrum-
bjarga frumdýr í 4. kafla, þótt flest bendi
til að frumdýr séu tilviljanakennt sam-
ansafn fjarskyldra fylkinga af einfrum-
ungum, sem auk þess eru ekki eiginleg
dýr. Eigi að síður er hefð fyrir því í ámóta
erlendum yfirlitsritum að frumdýrin
fljóti með eins og í Dýraríkinu. Hin eig-
inlegu vefdýr deilast í 35 dýrafylkingar,
en misjafnt er hversu ítarlega er fjallað
um hverja þeirra. Tegundaríkust þessara
fylkinga eru liðdýrin, með vel á aðra
milljón þekktra tegunda, sem er um 85%
af öllum þekktum dýrategundum jarðar.
Liðdýrin skiptast í fimm undirfylkingar
og í Dýraríkinu er fjallað um helstu
flokka þeirra og ættbálka á 52 blaðsíðum.
Önnur tegundaríkust er lindýrafylkingin,
með allt að 120 þúsund þekktar núlifandi
tegundir sem deilast í fimm meginflokka.
Um hana er fjallað á 42 blaðsíðum.
Hryggdýrin eru þriðja tegundaríkasta
fylkingin, með um 70 þúsund þekktar
núlifandi tegundir og er um þau fjallað
á 541 blaðsíðu, sem spannar um 65% af
ritinu, þ.e. í síðasta kafla fyrra bindis og
öllu síðara bindinu. Hrygglausu fylk-
ingunum 35, að þeim fáu seildýrum sem
ekki hafa hrygg og frumdýrum með-
töldum, eru hins vegar gerð skil í 23%
af meginmáli ritsins. Ámóta slagsíða á
umfjöllun um dýrafylkingar er reyndar
alsiða í sambærilegum erlendum ritum,
enda eiga hryggdýrin afar sterka hlut-
deild í reynsluheimi fólks og eru undir-
staða mikilvægra gæða sem maðurinn
nýtur af vistkerfi jarðar. Þó ber að fagna
því að engum dýrafylkingum er sleppt,
sama hversu tegundarýrar og lítilfjör-
legar þær eru. Til að mynda er fjallað um
fylkingu flögudýra á hálfri blaðsíðu, þótt
hún skarti aðeins þremur sjaldgæfum
tegundum sem varla sjást með berum
augum. Hálf blaðsíða telst því mjög
rausnarlegt miðað við að stærsta fylk-
ingin, liðdýrin, er krufin á 52 blaðsíðum.
En auðvitað þarf að velja og hafna þegar
efni er valið í yfirlitsrit eins og Dýraríkið,
enda þyrfti tugi af vænum bindum ef
Á þessum síðum er m.a. sagt frá rostungi og brunnklukku – tveimur fulltrúum
íslenskra dýra, sem eru frændsystkyn að langfeðgatali, síðan þróunarleiðir
skildu milli síðmunna og frummunna á kambríum.