Þjóðmál - 01.03.2018, Blaðsíða 56

54 ÞJÓÐMÁL Vor 2018
Árið 1895 úrskurðaði Hæstiréttur Banda-
ríkjanna þó að flatur tekjuskattur gengi
gegn stjórnarskrá landsins. Tæpum 20 árum
síðar, árið 1913, samþykktu báðar deildir
Bandaríkjaþings hins vegar 16. viðauka
stjórnarskrárinnar, sem heimilaði beina
skatt heimtu, tekjuskatt. Tekjuskattur var
lagður á einstaklinga sem þénuðu yfir
3.000 Bandaríkjadali á ári og snerti þannig
aðeins 1% þjóðarinnar. Í framhjáhlaupi má
nefna að upphaflega var skatturinn lagður
á „löglegar tekjur“ en síðar var lögunum
breytt og orðið „löglegar“ fjarlægt, sem
gaf saksóknurum færi á að gera atlögu að
þekktum glæpamönnum, t.d. Al Capone sem
sakfelldur var fyrir skattsvik.
Síðan þá hefur tekjuskattur vestanhafs
hækkað smátt og smátt og viðmiðin að
skattstofni lækkað. Tekjuskattur hækkaði
strax í fyrri heimsstyrjöld, umtalsvert í
kjölfar New Deal stefnu Roosevelts forseta
og aftur í síðari heimsstyrjöldinni. Árið 1945
voru rúmlega 10% Bandaríkjamanna farin
að greiða að meðaltali um 30% tekjuskatt.
Líkt og í Bretlandi hefur hann hækkað
jafnt og þétt síðan þá og ekkert vestrænt
lýðræðisríki innheimtir minna en tveggja
stafa prósentutölu af allri innkomu.
Skattar hækka
Þessi upprifjun á skattheimtu, bæði til forna
og síðar í hinum vestræna heimi, hefur þann
gegnum gangandi þráð að skattheimtu
var oftast ætlað að standa undir kostnaði
við hernað og eftir tilvikum grunnrekstur
hins opinbera. Með rökum mætti halda því
fram að skattar hafi átt að fjármagna nauð-
synlegan rekstur ríkisins, þótt deila megi um
hversu mikilvæg stríð og átök fyrir alda voru.
Viðhorf stofnenda Bandaríkjanna gagnvart
skattheimtu og þegnum landsins var að
mörgu leyti til fyrirmyndar. Það þótti ekki
sjálfsagður hlutur að skattleggja tekjur
manna. Það var í raun ekki fyrr en árið
1913, þegar stjórnarskrá Bandaríkjanna
var sem fyrr segir breytt í þeim tilgangi
að innheimta tekjuskatt, sem ríkið fór að
innheimta aukinn skatt í þeim tilgangi
að standa undir kostnaði við stækkandi
ríkisvald sem ekki stóð í hernaði. Það var
síðan í kjölfar fyrrnefndar New Deal stefnu
Roosevelts forseta, sem ríkið fór að hækka
skatta í þeim tilgangi að fjármagna einstaka
verkefni stjórnmálamanna. Ekki hefur verið
aftur snúið, hvorki í Bandaríkjunum né á
Vesturlöndum öllum.
Þessi þekkta mynd af viskíuppreisninni
svokölluðu sýnir þegar uppreisnarmenn
eru búnir að taka skattheimtumann
og þekja hann í tjöru og fiðri. Hús hans
brennur í bakgrunni. Bandarísk yfirvöld
beittu síðar valdi gegn uppreisnar-
mönnum og var það í fyrsta sinn sem
lýðræðisríki beitti valdi gegn þegnum
sínum í þeim tilgangi að innheimta
skatta.