Þjóðmál - 01.03.2018, Blaðsíða 95

ÞJÓÐMÁL Vor 2018 93
Caplan tekur það fram að rök sín beinist
ekki gegn þeim sem telja að menntun sé
verðmæt í sjálfri sér. Hann talar meðal annars
um hve dýrmætt það er honum að hafa lært
að meta klassíska tónlist og bókmenntir.
Gegn þeim sem segja að það sé gott fyrir fólk
að ganga í skóla til að auðga anda sinn hefur
hann þó eina veigamikla mótbáru. Hann
heldur því fram að þetta sé einkum gott
fyrir þá sem hafa ánægju af náminu – fyrir
þann fjölda sem leiðist í skóla sé ávinningur
af þessu tagi lítill. Hann nefnir og að lengri
skólaganga, þar sem nemendum leiðist, taki
af tíma sem þeir geti nýtt til að leika sér og
þroskast af annarri iðju. Hann mælir með að
dregið verði úr skólastarfi, en bendir á að
verði það ekki gert sé að minnsta kosti hægt
að lengja frímínútur og auka svigrúm fyrir
frjálsan leik á skólatíma.
Áherslan á menntun til að auka „mannauð“
á samkvæmt því sem segir í bókinni mikinn
þátt í því að gera skólagöngu að gleði-
snauðum þrældómi sem tekur fleiri og fleiri
ár af lífi ungs fólks. Ef rökin í bókinni standast
er stærstur hluti stritsins vita gagnslaus.
Höfundur skrifar ensku sem syngur í og þetta
er allt hin skemmtilegasta lesning. Hann
lítur við og við yfir eigin skólagöngu og segir
meðal annars um hana að bestu árin hafi
verið í BA-námi („college“) vegna þess hvað
námskröfurnar voru litlar. Hann gat þá lesið
heimspeki, hlustað á óperur og rifist um
pólitík fram á nætur.
„Ég á sál mína því að þakka hvað náms-
kröfurnar voru litlar“ segir hann („I owe my
soul to lax academic standards“, bls. 259).
Caplan er róttækur og skorinorður. Hann
skefur ekkert utan af því að fyrir fjölda ung-
menna sé miklu betra að komast strax í vinnu
heldur en að sitja árum saman í skóla og
læra eitthvað sem þau hafa hvorki ánægju af
né not fyrir – og það til þess eins að komast
yfir „merki“ til að veifa með atvinnuumsókn.
Skólahald sem snýst um að menn komist
hver fram fyrir annan í röð eftir atvinnu-
viðtölum er að hans mati dýr, leiðinlegur og
mannskemmandi bægslagangur sem eykur
hvorki þjóðartekjur né lífsgæði heildarinnar.
Höfundur er heimspekingur og dósent við
Menntavísindasvið Háskóla Íslands.
Heimildir:
Löndin sem ég bar saman eru talin upp í töflunni. Gögn
um meðalatvinnuleysi 2006-15 voru sótt af http://www.
oecd-ilibrary.org/employment/oecd-labour-force-statis-
tics_23083387. Gögn um hlutfall 25 til 34 ára sem höfðu
lokið framhaldsskóla 2016 voru sótt af http://www.oecd-
ilibrary.org/education/education-at-a-glance_19991487.
Land
Atvinnuleysi
meðaltal
2006-15
Hlutf. 25-34 ára
sem höfðu lokið
framhaldssk. 2016
Belgía 7,9% 82,8%
Bretland 6,7% 87,5%
Danmörk 5,9% 83,4%
Finnland 8,0% 90,1%
Frakkland 8,6% 86,7%
Holland 5,0% 85,8%
Írland 10,7% 90,8%
Ísland 5,0% 80,0%
Lúxemborg 5,6% 86,6%
Noregur 3,3% 81,2%
Svíþjóð 7,5% 83,1%
Þýskaland 6,8% 87,0%
Fylgni milli atvinnuleysis
og hlutfalls sem hefur lokið
framhaldsskóla
0,66