Þjóðmál - 01.03.2018, Qupperneq 59

ÞJÓÐMÁL Vor 2018 57
Lengi hefur verið deilt um skipan dómara
hér á landi og sú umræða er því ekki ný.
Árið 2010 var lögum um dómstóla breytt
með þeim hætti að dómnefnd átti að meta
hæfni dómara og skila ráðherra dómsmála
tillögum um það hvern eða hverja skyldi
skipa sem dómara. Í lögunum er gert ráð
fyrir því að ráðherra geti vikið frá þessu mati
nefndarinnar, en þá þarf hann að bera þær
tillögur undir Alþingi. Þessi lagabreyting,
sem gerð var í tíð vinstristjórnar Jóhönnu
Sigurðardóttur og alls ekki í pólitískri sátt,
var gerð undir því yfirskyni að skipan dómara
væri með þessu fyrirkomulagi byggð á
faglegum forsendum.
Reyndin hefur þó verið sú að matsnefndin
hefur í nær öll skipti frá því að lögin voru sett
á skilað ráðherra tillögum um nákvæmlega
þau sæti sem laus eru til skipunar. Ef skipa
á í tvö sæti hefur nefndin skilað ráðherra
tillögu um tvö nöfn. Ráðherra hefur aldrei
fengið upplýsingar um það hvort aðrir
umsækjendur kunni að teljast hæfir eða ekki
og á hvaða forsendum nefndin komst að
niðurstöðu sinni. Enginn ráðherra dómsmála
frá árinu 2010 hefur vikið frá tillögum
nefndarinnar, enda hefur enginn þeirra haft
efnislegar forsendur til þess.
Þetta breyttist þó þegar skipa átti 15 dómara
við Landsrétt vorið 2017. Rétt er að rifja
upp að Landsréttur tók til starfa um síðustu
áramót og þarna var verið að skipa dómara
við nýtt dómsstig hér á landi, svokallað
millidómsstig. Ráðherra bar skv. lögum um
Landsrétt að bera tilnefningar sínar um
fyrstu dómarana við réttinn undir Alþingi.
Við skipun dómara í Landsrétt var í fyrsta
skipti unnið eftir nýjum dómstólalögum sem
samþykkt voru árið 2016.
Gallaður útreikningur
Alls sóttu 33 einstaklingar um stöðu dómara
við Landsrétt. Matsnefnd undir forystu
Gunnlaugs Claessen skilaði ráðherra tillögum
um 15 einstaklinga sem nefndin mat hæfasta
til að gegna embætti dómara við réttinn, 10
karla og fimm konur. Rétt er að taka fram að
umsækjendum var ekki raðað í röð í umsögn
dómnefndar og sérstaklega var tekið fram
að ekki væri gert upp á milli umsækjenda.
Nefndin mat 15 einstaklinga hæfasta til að
gegna embætti og lagði til við ráðherra að
þeir einstaklingar yrðu skipaðir.
Þessi vinnubrögð sætti hún sig ekki við og
óskaði eftir frekari gögnum frá nefndinni. Þá
fékk hún afhenta hina margfrægu Excel-töflu
sem síðar birtist í fjölmiðlum. Rétt er að taka
fram að formaður nefndarinnar hafði ekki
ætlað sér að afhenda ráðherra töfluna.
Það þarf ekki annað en að renna yfir töfluna
til að sjá að á henni eru ýmsir annmarkar.
Nefndin ákvað sjálf hvaða þættir fengju
hvaða vægi (frá 2,5% upp í 20%) og ekki er
að sjá að sú ákvörðun sé byggð á vísindalegu
mati. Reyndar er það nú svo að heildarmat
umsækjenda var 105%, en ekki 100% eins og
gera mætti ráð fyrir. Það ætti strax að gefa
til kynna að útreikningar nefndarinnar séu
gallaðir.
Aðeins 0,025 stig skildu á milli þeirra sem
skipuðu 15. og 16. sæti listans. Það er
með ólíkindum að nefndin hafi ekki talið
þessa tvo aðila jafnhæfa til að gegna starfi
dómara fyrst það þarf þrjá aukastafi til að
greina á milli þeirra. Undir öllum eðlilegum
kringumstæðum hefði ráðherra fengið tillögur
um fleiri nöfn en 15 og síðan þurft að gera
upp á milli þeirra með málefnalegum hætti.
Deilan um skipan dómara við Landsrétt snýst í grundvallaratriðum um það
hver eða hverjir eigi að skipa dómara hér á landi. Málið er því í grunninn mun
stærra en svo að það snúist um einn ráðherra eða embættisstörf hans þó svo að
meginþorri umræðunnar hafi snúist um einstaka störf ráðherrans.