Saga - 2012, Blaðsíða 34

Flokkun manna í kristna og heiðna grundvallast á því að mörk á
milli landa og þjóða snúist um trú. Annað skipti ekki máli og er það
í samræmi við vægi trúarinnar í orðræðusamfélögum kristinna
miðaldasamfélaga. En þar sem heiðingjar gátu tekið kristni voru
þessi mörk ekki endanleg. Allir menn gátu orðið kristnir að lokum.
Þar af leiðandi voru allir menn eins í grundvallaratriðum, eða gátu
orðið það. Að því leyti vann kristin algildis hyggja gegn mannamun,
a.m.k. hvað hugmyndafræði snerti. Gildismat riddara mennsku
gerði það ekki á sama hátt, því að góðir riddarar þurftu allajafna að
eiga göfugan uppruna. Á hinn bóginn var slíkt gildismat alþjóð -
legra. Göfugir riddarar hegðuðu sér eins, þrátt fyrir ólíka siði eða
jafnvel trú, og þess konar hugarfar gat leitt til gagnkvæms skilnings
og virðingar.
Kjarni þjóðhverfrar algildishyggju er að aðrir geta ekki haft ann-
ars konar mælikvarða. Metingur kristinna manna og heiðingja er
rakinn til sömu forsendna hjá hvorum tveggja og snýst um hvaða
guð sé máttugastur. Og átök þeirra eiga að fara fram eftir siðvenjum
riddaramennskunnar. Þar var ekki rúm fyrir önnur gildi eða mæli-
kvarða.
Vankunnátta Íslendinga á siðum framandi þjóða er til marks um
meðvitað val þar sem vissum þáttum er gefinn gaumur en aðrir
hunsaðir. Hún er hins vegar ekki endilega til marks um fyrirlitn-
ingu. Vanþekking á öðrum siðum var óhjákvæmilegur þáttur í
heimsmynd sem gerði ráð fyrir að menn væru flestir eins að eðli og
að allir gætu orðið jafnir fyrir guði. Útlit skipti ekki öllu máli ef
siðurinn var réttur. Og þrátt fyrir áherslu á að ekki ætti að halda
tryggð við vondan sið voru til frásagnir af drengskaparmönnum
sem sýndu drengskap sinn í verki með því að halda fast við heiðna
trú og töldu ekki sæmandi að bregðast guði sínum. Lærður tilbún-
ingur og yfirfærsla eigin siða yfir á aðra er hluti af þessu; trúin gat
verið önnur en samt hlaut trúariðkunin að vera eins. Af þessu gat
leitt umburðarlyndi og jafnvel afstæðishyggja; heiðingjarnir voru
kannski ekki frábrugðnari okkur en svo að þeir settu nafn Maumets
í stað Krists.
sverrir jakobsson32
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:46 Page 32