Saga - 2012, Blaðsíða 57

„ánægja með það sem er … 55
enda.77 Sigfús Benedictsson hafði hins vegar í huga tilhneigingu
almennings til sleggjudóma og nornaveiða og var mjög gagnrýninn
á hugmyndir róttækra félaga sinna um beina löggjöf.78 Hann var
sömuleiðis efins um kröfu Baldurs-manna um þjóðareign, því hann
vildi gera greinarmun á sameign og ríkiseign; það væri fráleitt að
„hrópa með þjóðeign, en viðurkenna svo ekki eignarrétt þjóðar, þar
sem stjórnin er alt.“79
Öll blöð vesturíslenskra róttæklinga innihéldu töluvert af þýddu
efni úr ýmsum áttum. Þar hópast saman ólíkar kenningar og hug-
myndir sem eiga á yfirborðinu það eitt sameiginlegt að andæfa ríkj-
andi samfélagsástandi. Undir niðri má þó greina ákveðin þemu,
ákveðnar áherslur, sem voru meira áberandi en aðrar og mynda
hugmyndalega samfellu hugsjóna sem vesturíslenskir róttæklingar
deildu með öðrum kanadískum róttæklingum þess tíma.80
Fyrst er að nefna gagnrýni á auðsöfnun, efnahagslega misskipt-
ingu og hagkerfi byggð á samkeppni. Fullyrt var að samkeppni væri
mannskemmandi og eitraði heilu samfélögin; hún stuðlaði ekki bara
að misskiptingu og ranglæti heldur væri hún órökrétt því hún
stuðlaði að offramleiðslu í stað þess að miða að því að uppfylla
„raunverulegar“ þarfir fólks.81 Í öðru lagi var augljós áhersla á jöfn -
uð í víðum skilningi þess orðs. Fjöldi þýðinga í öllum ritum vestur-
íslenskra róttæklinga fjallaði á einhvern hátt um að jafna út valda-
hlutföll í samfélaginu, ekki síst á milli kynja og stétta, hvort sem
krafan var sett fram sem gagnrýni á ríkjandi ástand eða lýsing á far-
sæld skipulags sem byggðist á jöfnuði. Bein löggjöf, kosningaréttur
kvenna, sameign og samvinna voru allt leiðir að því mark miði að
77 Afstaða þeirra til beinnar löggjafar er best útskýrð hér: E[inar] Ó[lafsson],
„Bein löggjöf“, Baldur 22. og 29. ágúst 1906, bls. 2–3.
78 Tuttugasta öldin 11. nóvember 1910, bls. 2–3. Sjá einnig „Ótakmörkuð meiri-
hlutastjórn“, Freyr 1:2 (1925), bls. 2–3.
79 S. B. Benedictsson, „‚Baldur‘ og sósíalism“, Lögberg 27. október 1904, bls. 4.
80 Sbr. Ian McKay, Reasoning Otherwise. Leftists and the People‘s Enlightenment in
Canada 1890–1920 (Toronto: Between the Lines 2008).
81 Sjá t.d. Robert Blatchford, „Samkeppni“, Dagskrá. Gefin út af Jafnaðarmanna félagi
Íslendinga í Winnipeg (Winnipeg: Jafnaðarmannafélag Íslendinga 1903); Robert
Blatchford, „Socialismus“, Selkirkingur 1., 8., 15. og 22. desember 1900 og 5.
janúar 1901; Edward Bellamy, „Ferðavagninn“, Baldur 14. desember 1904, bls.
2; Robert G. Ingersoll, „Maðurinn og vélin“, í Edward Bellamy, Vatnsþróin
(Winnipeg: Jafnaðarmannafélag Íslendinga, 1902), bls. 23–35; „Að fanga loftið“,
Freyja 2:5 (1899), bls. 6–7; Elizabeth Cady Stanton, „Frjálslynd stefnuskrá“,
Freyja 1:8 (1898), bls. 4–5.
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:46 Page 55