Saga - 2012, Blaðsíða 181

293). Þá er einnig góð umfjöllun þar sem rústirnar á Kirkjutúninu eru settar
í víðara samhengi og fjallað um Skriðuklaustur sem hluta af íslenskum
menningarheimi, bæði andlegum og veraldlegum, en einnig sem hluta af
hinum kaþólska menningarheimi almennt (bls. 295–333). Er sú áhersla
nokkur nýlunda, því í íslenskum klausturrannsóknum hefur gjarnan verið
einblínt á þau hlutverk klaustranna sem lutu að menntun, bókiðju og
fræðum en síður horft til íslensku klaustranna sem hluta af regluverki
kaþólskrar kirkju. En eins og Steinunn greinir frá benda niðurstöður rann-
sóknarinnar til þess að meginhlutverk klaustursins á Skriðu hafi verið „að
líkna og þjóna almenningi, líkt og gert var í öðrum klaustrum af sömu reglu
innan hins kaþólska heims“ og stofnunin því verið „griðastaður fyrir sjúka
og aldraða, auk þess að vera miðstöð kristinnar menntunar og fræða“ (bls.
329). Þótt niðurstöður sem eru svo afmarkaðar í tíma og rúmi gefi varla til-
efni til ályktana langt út fyrir túnfótinn á Skriðu setja þær spurningarmerki
við ríkjandi hugmyndir og undirstrika mikilvægi þess að kafa frekar í sögu
klaustranna á Íslandi.
Heimildavinna er einnig ágæt. Steinunn leitar víða fanga og eins og
fornleifafræðingum er tamt tvinnar hún saman heimildir af ólíkum toga,
fornleifar og ritheimildir, landshætti og heimildir um veðurfar, gróður og
fleira. Þó má nefna að á stundum er gengið fulllangt í að láta ólíka heim-
ildaflokka tala einu máli. Ber þar helst að nefna umfjöllun um greftrun í
klausturgarði og tilraunir höfundar til þess að nafngreina nokkra þá ein-
staklinga sem þar hvíla (bls. 158–166). Óneitanlega er umfjöllunin þar frem-
ur ósannfærandi og því óljóst hvert upplýsingagildi hennar er, þótt höf-
undur greini raunar frá því að tilgangurinn hafi fyrst og fremst verið „að
greina aldur grafanna í fjölskyldugrafreitunum tveimur austan kórs“ (bls.
158). Í ljósi þess má ennfremur spyrja hvort höfundur hefði í þessu sam-
bandi mátt taka til gagnrýninnar umfjöllunar þá aðferðafræði sem beitt var
við uppgröftinn, þ.e.a.s. hvort önnur aðferðafræði hefði e.t.v. getað auð -
veldað afstæðar aldursákvarðanir grafa í kirkjugarðinum. Því skal ekki
haldið fram hér, en um leið og alþýðlegt yfirbragð og uppsetning ritsins
dregur á vissan hátt úr möguleikum til beinnar gagnrýni á niðurstöður
rannsóknarinnar gefur sérstök umfjöllun höfundar um aðferðafræði henn-
ar hins vegar kost á gagnrýni.
Höfundur greinir í stuttu máli frá þeirri aðferðafræði sem beitt var við
uppgröftinn (bls. 30–34) en víkur einnig orðum að því að hún hafi verið
umdeild jafnt innan starfshópsins sem utan (bls. 33 og 335). Aðferðin, sem
er að sögn höfundar ný, fólst í því að skipta rannsóknasvæðinu niður í
aðgreind vinnusvæði sem síðan voru grafin í 5 cm þykkum lögum („teikni-
lögum“) í láréttum fleti. Var aðferðin valin til þess m.a. „að einfalda túlkun
á jarðlögum og halda skilgreindum fjölda þeirra í lágmarki“ (bls. 30), en
„lagt var upp með að lítil sem engin túlkun færi fram meðan á uppgrefti
stæði“ (bls. 30). Vísar það til þess að uppgraftaraðferðin sniðgengur túlkun
ritdómar 179
Saga haust 2012_Saga haust 2004 - NOTA 27.11.2012 10:47 Page 179