Saga - 2014, Blaðsíða 31

29
í lagi með sendinguna sem Lýður fékk. Kaupskipin voru yfirleitt
seinna á ferðinni norðanlands og að áliti Jóns Eiríkssonar konferens -
ráðs í rentukammeri var það ein af skýringum þess hve garðyrkjan
hafði borið lítinn árangur á Norðurlandi fram að þessu.67
Þátttaka prestanna hefur einnig haft mikið að segja. Í Vestur-
Skaftafellssýslu voru allir prestar með garða nema í Álftaveri og
Skaftártungu og þar sinnti almenningur ekki heldur um garðrækt-
ina. Prestarnir voru fyrirmynd almennings og í Norður-Múlasýslu
var enginn prestanna með garð árið 1792 nema séra Páll Magnússon
á Valþjófsstað. Sumir prestanna bjuggu við mjög bág kjör og sem
dæmi má nefna séra Benedikt Ingimundarson á Desjamýri í Borgar -
firði eystra. Hann yfirgaf prestakall sitt einhvern tíma skömmu fyrir
jólin 1788, eftir að hafa þjónað því í um 15 ár, og leitaði á náðir stift-
amtmanns um betra brauð. Í bréfi til stiftamtmanns, dagsettu 2.
janúar 1789 á Löndum við Hvalsnes í Gull bringu sýslu, segist hann
ekki hafa gert það að gamni sínu að leggjast í svo langt ferðalag um
hávetur en sér væri nú næsta ómögulegt að lifa af brauði sínu og var
hann búinn að missa flestar skepnur sínar þá um veturinn.68 Þetta
var fyrirmyndin sem hann sýndi sóknarbörnum sínum. Um sex vik-
um síðar fékk séra Benedikt Stað í Grindavík69 og þar hefur hann
haldið við kálgörðum sem séra Ari Guðlaugsson forveri hans hafði
komið upp.70 Þannig að ekki hefur það verið vegna leti eða kunn-
áttuleysis sem Benedikt kom sér ekki upp garði á meðan hann var á
Desjamýri. Miklu frekar má telja að hann hafi ekki getað það vegna
veðráttu, fátæktar og erfiðleika við að verða sér úti um fræ.
Þá er vert að hafa í huga að miklu meiri hefð var fyrir nýtingu
fjallagrasa í Þingeyjar- og Múlasýslum heldur en nokkurn tíma
í Skaftafellssýslum og þörfin fyrir garðávexti því ekki jafnaug-
viðreisn garðræktar
67 Jón Eiríksson, „Forspjall“, bls. 29.
68 ÞÍ. Stiftamt. III. 107. Séra Benedikt Ingimundarson til stiftamtmanns. Löndum
við Hvalsnes 2/1 1789.
69 Sjá Sveinn Níelsson, Prestatal og prófasta á Íslandi. 2. útg. með viðaukum og
breyting um eftir dr. Hannes Þorsteinsson. Björn Magnússon sá um útgáfuna
og jók við (Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag 1949–1951), bls. 103.
70 ÞÍ. Sýslumaður og bæjarfógeti Hafnarfirði. PC/8. Búnaðarskýrslur úr
Gullbringusýslu 1789–1792. Séra Ari Guðlaugsson lét mikið til sín taka í
garðrækt og var búinn að fá hátt í helming sóknarbarna sinna til að koma sér
upp kálgarði á árið 1777. Um séra Ara er fjallað sérstaklaga í Lbs.-Hbs. Jóhanna
Þ. Guðmundsdóttir, „Ætli menn þyrftu ekki að byrja á að bæta smekk sinn?“,
bls. 57–64.
Saga vor 2014_Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2014 12:01 Page 29