Saga - 2014, Side 96

94
sem gefa tilefni til að endurskoða sögu leiguhirðstjórnar. Í fyrsta lagi
virðist þetta fyrirkomulag ekki vera nýtt um 1350, heldur á það sér
lengri aðdraganda. Í öðru lagi virðist leiga umboðsstarfa hafa færst í
aukana frekar en hitt á 15. öld og því ástæða til að draga í efa að
þróunin hafi verið önnur á Íslandi. Síðast en ekki síst er ljóst að víða
tíðkaðist sitt á hvað, að menn tækju umboð á leigu og að menn gerðu
konungi reikningsskil. Þetta gæti varpað ljósi á sögu leiguhirðstjóra á
Íslandi þar sem oftast nær hefur verið gert ráð fyrir að það fyrir komu -
lag hafi verið algilt á vissu skeiði en annars ekki notað.
Deilur Smiðs Andréssonar við Árna Þórðarsonar vegna Bark -
aðar mála og boð Árna um að standa skil á sínum reikningi við
kon ung árið 1361 virðast snúast um reikningsskil vegna innheimtu
skatta og sakeyris. Þannig má einnig skilja uppgjör Þorsteins Eyjólfs -
sonar við konung árið 1363. Hugsanlega hafði Einar Hafliðason ekki
nógu góðar upplýsingar um samband þessara manna við konung,
ekki frekar en allir hinir sagnfræðingarnir sem hafa haft Einar fyrir
sitt helsta vitni um leiguhirðstjórnina. Raunar er augljóst að ritari
Gott skálks annáls hefur fylgst mun betur með hirðstjórum á þessu
tímabili, en hann nefnir ekki aðra leiguhirðstjóra en Ívar hólm Vigfús -
son.
Önnur vandamál eru ennþá óleyst, t.d. varðandi samsetningu
þeirra hópa sem tókust á í Grundarbardaga. Hverjir voru Sunnlend -
ingarnir sem fylgdu Smiði í Grundarbardaga 1361 og héldu að
lokum til Spjaldhaga til að ljúka Smiðsmálum 1372? Við þekkjum
einungis nöfn forystumanna sem ekki tengjast Sunnlendinga fjórð -
ungi svo að vitað sé. Í ljósi þess hve mikla áherslu annálaritarar
leggja á þetta er þó ástæða til að velta því nánar fyrir sér. Við vitum
t.d. að Ívar hólmur og Andrés Gíslason komu út 1361 og þess hefur
verið getið að þeir hafi tekið við konungsumboði eftir Smið Andrés -
son.65 Auðvitað er ekki loku fyrir það skotið að þessir sunnlensku
höfðingjar hafi verið bandamenn Smiðs en verið í Noregi þegar
Grundarbardagi átti sér stað. Andrés Gíslason og Ormur Snorrason,
sem hafði verið einn helstu bandamanna Smiðs Andréssonar, fóru
síðan saman með hirðstjórn 1366 og mætti vel hugsa sér að þeir hafi
verið bandamenn. Eyfirðingarnir sem leiddu andstöðuna við Smið
fóru hins vegar með hirðstjórn 1363–1366. Það er athyglisvert og
vekur spurningar um hvort Noregskonungar hafi viljað deila og
drottna með því að veðja á þessa andstæðu hópa til skiptis.
sverrir jakobsson
65 Islandske Annaler, bls. 359; Grethe Authén Blom, Magnus Eriksson og Island, bls. 26.
Saga vor 2014_Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2014 12:02 Page 94