Saga - 2014, Page 223

og framandleikinn verður því meiri sem viðkomandi land eða svæði er fjar-
lægara. Undur og furður eru hluti þess framandleika og það rímar ágætlega
við þær frásagnir sem hér eru til umræðu: Ísland er allt öðru vísi en þau
lönd þar sem höfundarnir eru kunnugastir og íbúarnir líkari dýrum en
mönnum. Í þessum ritum er Ísland því flokkað sem fjarlægt jaðarsvæði. Sú
orð ræða um landið sem birtist í þessum verkum er í öllum aðalatriðum
samskonar og orðræðan um aðrar „jaðarþjóðir“ Evrópu, t.d. sama og um
Íra, og hún líkist líka mjög þeirri orðræðu sem var algeng um önnur fjarlæg
svæði, t.d. í Afríku eða Ameríku. Ísland var einfaldlega flokkað á þennan
hátt og þess vegna eru lýsingar á landi og þjóð eins og raun ber vitni.
Bæði Johann Anderson og Dithmar Blefken fjalla um Grænland í verk-
um sínum en þeim umfjöllunum er sleppt í þýðingunum. Segja má að
umsjónarmenn útgáfunnar á Frásögnum Andersons hafi staðið frammi fyrir
valkostum: að þýða allt verk Andersons, og sleppa þá viðbótarefni, eða birta
viðbótarefnið en sleppa umfjölluninni um Grænland. Þeir staðhæfa að það
að birta texta Peerse og Blefkens — sem raunar eru alþekktir — hafi verið
nauðsynlegt til þess að skilja texta Andersons og setja hann í samhengi. Það
má til sanns vegar færa: Að sýna fram á hversu mikil tengsl eru á milli text-
anna, en það hefði vel mátt gera í inngangi, og er raunar ágætlega gert. Að
mínu mati hefði verið ákjósanlegra að birta einnig umfjöllunina um
Grænland en sleppa þá öðru efni. Þá hefði komið í ljós hversu skyldar
lýsingarnar á Íslandi og Grænlandi eru og slíkt val hefði greitt leið að skiln-
ingi á riti Andersons og verka af þessu tagi yfirleitt. Niðurstaða mín er því sú
að þessi útgáfa sé sannarlega þakkarverð, en hún færir okkur því miður
ekki mikið nær skilningi á þeim verkum sem þar eru birt, vegna þess að
mikilvægasta samhengið vantar: að skýra það fyrir lesendum að verk þeirra
þriggja erlendu höfunda sem hér eru birt eru óaðskiljanlegur hluti af
orðræðu sem var ráðandi um jaðarsvæði og fjarlæga heimshluta, oft nýlend-
ur. Og í þeirri orðræðu birtist alveg sams konar „last“ og „þvaður“ og í
umræddum verkum um Ísland.
Útgáfan sjálf er til mikils sóma og mikilsvert að hafa aðgang að texta
Andersons á þægilegan hátt. Ég hef ekki haft fyrir því að bera þýðinguna
saman við frumtextann en geri ráð fyrir að þar sé allt í góðu lagi og hefur
örugglega ekki verið auðsótt verk að snúa honum. Umsjónarmenn og
Sögufélag fá bestu þakkir fyrir.
Sumarliði R. Ísleifsson
ritdómar 221
Saga vor 2014_Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2014 12:02 Page 221