Bændablaðið - 16.12.2021, Qupperneq 4

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. desember 20214
FRÉTTIR
Guðrún Björg Egilsdóttir er nýr
sérfræðingur á sviði búgreina-
deildar Bændasamtaka Íslands
þar sem hún mun sinna naut-
griparæktinni. Tekur hún við af
Margréti Gísladóttur sem mun
láta af störfum eftir fimm ár hjá
Landssambandi kúabænda og
síðar Bændasamtökum Íslands.
Guðrún Björg lauk nýverið
meistaranámi í búvísindum við
Landbúnaðarháskóla Íslands en
áður bakkalárgráðu í líffræði við
Háskóla Íslands. Hún er fædd og
uppalin á Daufá í Skagafirði en þar
er stundaður kúabúskapur, þekkir
hún því búgreinina vel.
„Ég hlakka til að starfa fyrir
bændur og takast á við ný og
spennandi verkefni fyrir íslenska
kúabændur og vona að ég reynist
þeim vel,“ segir Guðrún Björg.
„Um leið og stjórn kúabænda­
deildar BÍ býður Guðrúnu Björgu
velkomna til starfa þökkum við
Margréti Gísladóttur fyrir vel unnin
störf fyrir greinina undanfarin fimm
ár og óskum henni velfarnaðar á
nýjum vígstöðvum,“ segir Herdís
Magna Gunnarsdóttir, formaður
kúabænda.
Nýr sérfræðingur
í nautgriparækt
Guðrún Björg Egilsdóttir.
Stefnt að því að áburðarverksmiðja
verði reist á Reyðarfirði
– Um umhverfisvæna framleiðslu verður að ræða í tengslum við verkefnið Orkugarður Austurlands
Stefnt er að því að umhverfisvæn
áburðarverkmiðja verði reist á
Reyðarfirði. Ef áætlanir ganga
eftir gæti slík verksmiðja orðið
að veruleika eftir fimm til sex ár.
Unnið er að hagkvæmnisathugun
á því að slík verksmiðja verði reist í
tengslum við verkefnið Orkugarður
Austurlands.
Rafeldsneyti og ammoníak
Hugmyndin er að með vetnisfram­
leiðslu í
orkugarð inum
verði hægt að
búa til raf­
eldsneyti með
raf grein ingu,
til dæmis
a m m o n í a k
– sem hægt
verði að nýta
til áburðar fram leiðslunnar.
Magnús Bjarnason hjá MAR
Advisor leiðir vinnuna við
þróun á verkefninu í samvinnu
við Landsvirkjun, Copenhagen
Infrasturucture Partners (CIP),
Landsvirkjun og Fjarðabyggð.
Hann segir að unnið sé að því
að kanna hagkvæmni þess að þróa
slíkan orkugarð – og samhliða slíka
áburðarverksmiðju.
Orkuskipti og
áburðarframleiðsla
„Í Orkugarði Austurlands er
hugmyndin að þróa leiðir sem
gagnast við orkuskipti á Íslandi,
sem meðal annars felur í sér að
framleiða vetni með rafgreiningu
og þannig búa til rafeldsneyti, til
dæmis ammoníak sem einnig getur
nýst í áburðarframleiðslu.
Ef vel tekst til með verkefnið
er von okkar að hægt verði að
skipta út jarðefnaeldsneyti og
nota rafeldsneyti í þunga­ og
skipaflutninga sem og sjávarútveg.
Jafnframt er gert ráð fyrir því að
nota hliðarafurðir sem verða til við
vetnisframleiðslu í aðra starfsemi.
Þannig verður til súrefni sem
getur nýst í landeldi og varmi sem
getur nýst í upphitun húsa.
Eins og hefur komið fram
opinberlega þá hefur verið samið
um samstarf við íslensk fyrirtæki
um þróun hugmynda í Orkugarði
Austurlands, eins og Atmonia,
Laxa og Síldar vinnsluna,“ segir
Magnús.
/smh
Magnús Bjarnason.
Áburðarframleiðsla Atmonia
– Tvenns konar tækjabúnaður er í ferli til framleiðslu á ammoníaki og nítrati
Eins og fram kemur hér að ofan,
er verið að athuga hagkvæmni
þess að reisa áburðarverksmiðju
á Reyðarfirði. Gert er ráð fyrir raf-
greiningu vatns og framleiðslu á
vetnisgasi til framleiðslu á ammon-
íaki, sem síðan verði umbreytt yfir
í nítratáburð, með nýjum tækja-
búnaði nýsköpunar fyrirtækisins
Atmonia.
Fyrirtækið hefur sótt um einkaleyfi
fyrir tækjabúnaðinn sem það hefur
þróað á undanförnum árum.
Tvö tæki til áburðarframleiðslu
Segja má að Egill Skúlason, sem er
prófessor í efnaverkfræði við Háskóla
Íslands, sé hugmyndafræðingur
Atmonia. Hann er stjórnarformaður
og einn af stofnendum fyrirtækisins.
„Ég kynnist Haber Bosch­ferlinu,
sem notað er í dag til framleiðslu
ammoníaks, árið 2004 – þegar ég var
í meistaranámi mínu. Um tímamóta­
tækni var að ræða á sínum tíma sem
veitt voru Nóbelsverðlaun fyrir. Hins
vegar hafa lengi verið hugmyndir um
að breyta aðferðinni og hún löguð að
umhverfisvænni áherslu – og það má
segja að það hafi orðið viðfangsefni
mitt meira og minna í gegnum allan
minn námsferil,“ segir Egill.
Hann segir að reyndar sé fyrirtækið
með tvö tæki í þróun, hitt tækið hefur
tekið lengri þróunartíma en er hugsað
til ammoníaks­áburðarframleiðslu í
litlum verksmiðjum, eða jafnvel
heima á bæjum ef það hentar.
Fyrstu niðurstöður
hafa verið birtar
„Það tæki hefur tekið nokkuð lengri
tíma í þróun en við gerðum okkur
vonir um – erum búin að vera að
gera tilraunir í mörg ár – en um er
að ræða alveg gríðarlega flóknar og
vandasamar tilraunir,“ segir Egill. „En
það er gaman að segja frá því að við
vorum einmitt að birta fyrstu niður­
stöður okkar í ritrýndum tímaritum
um þær og nú gerum við okkur vonir
um að þetta tæki verði tilbúið á næstu
árum. Við vildum ekki lenda í sömu
gryfju og mjög margir sem hafa birt
niðurstöður um þessi efni, en ekki er
hægt að sannreyna því þær eru ekki
fullkláraðar. Það má segja að það hafi
orðið sprenging í virkni á þessu sviði
vísinda frá árinu 2017, en við vorum
farin af stað þó nokkru fyrir hana.“
Egill útskýrir muninn á tækjunum
tveimur þannig, að það sem er komið
styttra á veg gengur út á milliliðalausa
framleiðslu á ammoníaki, án þess að
vetnisgas verði til. Hitt ferlið tekur við
ammóníaki sem hráefni og umbreytir
því í nítrat. „Framleiðsluferli nítrats er
vel þekkt og víða notað, en um gríðar­
lega mengandi ferli er að ræða sem við
verðum laus við,“ segir Egill.
Vandasamt að finna rétta hvatann
Egill segir að þau séu langt komin
í þróun á ammoníakstækninni, en
kjarninn í því er hvatinn, sem sé
vandasamasti hlutinn í þróunarferlinu.
Hann umbreyti efniviðnum, andrúms­
lofti og vatni, yfir í ammoníak – með
rafgreiningu. Sérstaðan í þessum ver­
kefnum báðum felist einnig í því að
orkan sem notuð er í framleiðsluferl­
inu sé einmitt íslensk umhverfisvæn
raforka, þó annars staðar í heiminum
sé vissulega hægt að tengja við raf­
magn sem fengið er til dæmis með
vind­ eða sólarorku.
„Við prófuðum ýmsa efnahvata
með skammtafræðilegum tölvu­
reikningum fyrst, áður en við fórum
með tilraunirnar inn á tilraunastofur
– og mjög margar áhugaverðar niður­
stöður hafa fengist að undanförnu.
Við reiknum með að þessi tækjabún­
aður verði á stærð við skipagám og
meðfærilegur eftir því.Þannig gætu
bændur sameinast um að nota hann
eða að einingum væri safnað saman
sem litlar verksmiður yrðu reistar
úr. Við gerum ráð fyrir því að þetta
verði ammoníaksáburður sem er
uppleystur í vatni og þannig dreift
á ræktarlöndin með úðunarkerfi,“
segir Egill.
Nokkrar mismunandi
áburðartegundir
Hitt tækið er komið mun lengra í þró­
unarferlinu, að sögn Egils. Ætlunin
er, sem fyrr segir, að það verði notað
við uppsetningu á áburðarfram­
leiðslu á Reyðarfirði í tengslum við
samstarfsverkefni Landsvirkjunar,
Fjarðabyggðar og danska fyrirtæk­
isins Copenhagen Infrastructure
Partners (CIP) um grænan orkugarð.
„Á Reyðarfirði verður þannig hægt
að framleiða nokkrar mismunandi
áburðartegundir; ammoníak, nítrat
og ýmsar ammoníum­nítrat blöndur.“
Við erum komin með afskaplega
góð viðskiptasambönd núna úti
um allan heim þannig að það eru
mjög spennandi tímar fram undan
hjá okkur,“ segir Egill, spurður um
hvort ekki sé eftirvænting í Atmonia­
hópnum að sjá fram á að geta gert
þessa tækni að raunverulegri mark­
aðsvöru.
Hann bætir við að tækið verði
einnig notað í samstarfsverkefni sem
Matís hefur haldið utan um og miðar
að því að kortleggja allt lífrænt hrá­
efni á Íslandi til sjálfbærrar áburðar­
framleiðslu. /smh
Jarðarber úr tilraunaræktun Atmonia í húsakynnum Landbúnaðarháskóla
Íslands á Keldnaholti, þar sem nítratáburður er notaður úr tækjabúnaðinum.
Egill Skúlason, prófessor í efnaverkfræði við Háskóla Íslands og stjórnar-
formaður Atmonia. Mynd / smh
Verðskrá auglýsinga hækkar um áramót miðað við breytingar
á vísitölu neysluverðs og spár um þróun næsta árs.
Verðbreytingar um áramót