Bændablaðið - 16.12.2021, Qupperneq 64

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. desember 202164
FRÉTTASKÝRING
Endurvinnsla í landbúnaði:
Umvendingar á plastmarkaði skapa tækifæri
– Mikil verðmæti fólgin í endurunnu heyrúlluplasti
Allflestir bændur losa sig við
notað heyrúlluplast gegnum
þjónustuaðila sem sækja plast-
ið og koma því í endurvinnslu,
hérlendis eða erlendis. Tilkoma
nýrrar Evrópureglugerðar er að
gjörbreyta endursölumarkaði á
endurunnu plasti. Endurgjald
hefur hækkað og endurunnið
plast orðið eftirsóttara og þar með
verðmætari vara.
Búfjárbændur þurfa að treysta
á heyfeng yfir veturinn. Traustið
byggir á því að pökkun heysins
tryggi gæði þess og geymsluþol. Þar
kemur heyrúlluplast til sögunnar.
Bændur hér á landi nota um 1.600–
1.800 tonn af heyrúlluplasti á ári en
gróflega reiknað þarf um 1 kg af
plasti í hverja rúllu af heyi. Talið er
að um 3.000 bú hér á landi stundi
heysöfnun.
Það skiptir bændur mjög
miklu máli að heyrúlluplast fari
í endurvinnslu. Í könnun meðal
bænda sem Úrvinnslusjóður lét
Maskínu framkvæma í ársbyrjun
2017 undirstrikar það; 97,8% bænda
sögðu þar að það skipti mjög eða
fremur miklu máli að heyrúlluplastið
þeirra fari til endurvinnslu. Þar kom
einnig fram að 85,4% bænda flokka
sitt heyrúlluplast. Í 81,2% tilvika
losuðu þjónustuaðilar bændur við
plastið en 10,5% fóru sjálfir með
það á söfnunarstöð.
Hækkandi endursöluverð á
endurunnu plasti
Plastið sem notað er í heyrúllur
er að allverulegu leyti unnið úr
frumframleiddum plastperlum,
fjöletýleni, sem byggt er upp
sem teygjanlegar og límkenndar
firnasterkar umbúðir með UV vörn
sem þolir bæði mikinn hita og kulda.
Markaðsverð á frumframleiddum
plastperlum hefur ávallt ákvarðað
verð á endurunnu plasti – notað
metið ódýrara en nýtt. En að undan­
förnu hefur þessi fylgni kollvarpast
og í raun hefur orðið til virkur mark­
aður á endurunnu plasti.
Ástæðan er ný Evrópu sambands­
tilskipun um endurunnið plast
sem mun taka gildi árið 2025.
Samkvæmt henni verður framleið­
endum plastumbúða gert að hafa að
minnsta kosti 25% af umbúðunum
úr endurunnu plasti. Stórir notend­
ur umbúða og umbúðaframleið­
endur eru þegar farnir að aðlaga
framleiðslu sína að kröfum nýju
Evrópureglugerðarinnar og við
það hefur skapast eftirspurn eftir
endurunnu plasti.
Það sýnir sig ekki síst í hækkun
á endursöluverði. Eitt kíló af
endurunnum plastperlum kostaði
0,93–1,04 evrur í október árið
2020 en kostaði 1,8–1,95 evrur í
október síðastliðnum samkvæmt
upplýsingum frá Guðlaugi
Sverrissyni, rekstrarstjóra hjá
Úrvinnslusjóði.
Hvað gerir Úrvinnslusjóður?
Úrvinnslusjóður fer með umsýslu
og ráðstöfun úrvinnslugjalds og
beitir hagrænum hvötum til að fá
heyrúlluplast úr sveitum landsins
flutt flokkað til endurvinnslu.
Úrvinnslugjald er lagt á hvert
kíló af plasti sem notað er til þess að
pakka heyrúllu. Úrvinnslugjaldið er
notað til að greiða fyrir meðhöndlun
heyrúlluplasts og endurnýtingu eftir
að það hefur þjónað upphaflega til­
gangi sínum. Það er gert til að skapa
hagræn skilyrði fyrir endurnotkun
og endurnýtingu úrgangs í þeim
tilgangi að draga úr magni úrgangs
sem fer til endanlegrar förgunar og
tryggja viðeigandi förgun.
Úrvinnslugjaldið á að standa
undir kostnaði við meðferð flokkaðs
úrgangs á söfnunarstöð, flutningi
hans frá söfnunarstöð til móttöku­
stöðva eða endurnýtingarstöðva.
Guðrún Hulda Pálsdóttir
gudrunhulda@bondi.is
Bændur hér á landi nota um 1.600–1.800 tonn af heyrúlluplasti á ári en gróflega reiknað þarf um 1 kg af plasti í hverja rúllu af heyi. Mynd / H.Kr.
Bændur kjósa hvítt
„Bændur vilja gott plast og spá
mikið í gæði, því það liggur
mikið undir fyrir þá,“ segir
Hanna Dögg Maronsdóttir,
markaðsstjóri Bústólpa, sem er
einn af söluaðilum heyrúlluplasts
á landinu.
Plastið er fáanlegt í mörgum
stærðum, gerðum og litum.
„Tækjabúnaður ræður helst hvaða
stærð af plasti er keypt. En svo
spilar reynsla manna inn í valið.
Sumir vilja fá forstrekkt á meðan
aðrir vilja það alls ekki. Á tímabili
var mikil litagleði í gangi, en hún
hefur farið minnkandi,“ segir hún.
Þannig hafi Krabbameinfélagið
verið styrkt með sölu á bleiku og
bláu heyrúlluplasti og svart plast
sé eilítið ódýrara sem gæti haft
áhrif á eftirspurn eftir því.
Bændur séu þó orðnir
meðvitaðir um að hvítt plast gefi
best í endurvinnslu og því sé alltaf
keypt mest af því. „Margir vilja
aðskilja fyrri og seinni slátt með
litum og velja þá helst ljósgrænt.
Miðað við eftirspurnina núna
munum við einungis bjóða upp
á hvítt, grænt og svart plast fyrir
næsta ár,“ segir Hanna Dögg. Þá
eigi hún von á að geta boðið upp á
rúlluplast sem er að hluta til unnið
úr endurunnu efni.
Aðfangaverð hefur hækkað
gríðarlega á síðastliðnu ári, bæði
vegna hækkandi olíuverðs og
heimsfaraldurs. Innkaupaverð á
heyrúlluplasti hækkaði um 40% á
árinu. Hanna segist hafa vonast til
að þessar hækkanir gengu til baka
að einhverju leyti en þó sé mjög
erfitt að spá fyrir um það.
Hanna Dögg Maronsdóttir.
Guðlaugur Sverrisson, rekstrarstjóri
hjá Úrvinnslusjóði.
Afleiðingar nýju Evróputilskip­
unarinnar skapa mikil tækifæri fyrir
þá sem fást við endurvinnslu á plasti.

Endurunnið
heyrúlluplast þegar
komið á markað
Framleiðendur heyrúlluplasts
hafa, eins og aðrir stórir
umbúðaeigendur, lagt í
mikla þróunarvinnu á vörum
sínum og framleiðslu í átt að
umhverfisvænni afurð.
Framkvæmd hefur verið
lífsferilsgreining á ferlum í átt
að sjálfbærari framleiðslu. Hefur
það leitt til þess að vörur skapi
minna kolefnisfótspor. Síðan hafa
komið fram nýjar afurðir, meðal
annars enn teygjanlegra plast,
þannig að hver rúlla þurfi minna
af plasti en ella. Þá kom nýlega
á markað heyrúlluplast þar sem
30% af efninu er endurunnið úr
notuðu heyrúlluplasti. Benedikt
Stefánsson, framkvæmdastjóri
innflutningsfyrirtækisins Plastco,
telur engan gæðamun á nýju
plasti og því endurunna.
Hann segir hins vegar aðra
liti en hvítt og ljósgrænt vera
á algjöru undanhaldi. „Okkar
framleiðendur telja hvítt koma
best út er varðar geymsluþol og
gæði heyfengs. Enn fremur skilar
hvítt mestu í endurvinnslu.“
Eitt kíló af endurunnum plastperlum kostaði 0,93–1,04 evrur í október árið
2020 en kostaði 1,8–1,95 evrur í október síðastliðnum. Mynd / H.Kr.
Endurvinnslufyrirtækið Pure North Recycling í Hveragerði tekur við
heyrúlluplasti og umbreytir því í plastpallettur sem seldar eru til framleiðslu
á nýjum plastvörum. Mynd / H.Kr.