Bændablaðið - 13.01.2022, Qupperneq 25

Bændablaðið | Fimmtudagur 13. janúar 2022 25
Rauðarárstígur 12-14, sími 551 0400 · www.uppbod.is
Vefuppboð nr. 584
ÚR SAFNI
BÆNDASAMTAKANNA
Vefuppboði á uppbod.is lýkur 19. janúar
Kristín Jónsdóttir Kjartan Guðjónsson
Forsýning verka í Gallerí Fold
SNJÓKEÐJUR
Hafðu samband og kynntu þér vöruúrvalið og þjónustuna!
isfell.is • sími 5200 500 Þekking og þjónusta
Þótt víða um heiminn megi finna
yfirdrifna kampavínsdrykkju,
kossa og sprengingar er nýtt ár
gengur í garð eru þó þeir til sem
telja aðra siði ofar. Ef litið er
á heimsvísu má gjarnan finna
aðrar hefðir og ætlum við að telja
upp nokkrar hér að neðan.
Á Spáni til að mynda, Portúgal
og víða um Suður-Ameríku eru
borðaðar tólf rúsínur eða vínber
er klukkan slær miðnætti þessa
merku nótt. Ítalir fylgja svipaðri
venju, en fá sér tólf skeiðar af
linsubaunum í staðinn. Frakkar gæða
sér á tólf pönnukökum, Þjóðverjar
á marsípangrísum sér til happa og
Hollendingar á kleinuhringjum eða
öðru hringlaga æti. Rússar hins
vegar kjósa tólf sekúndna þögn,
þakka fyrir árið innra með sér og
hugsa með sér hvað þeir vilja fá fram
á því nýja.
Á Spáni og Ítalíu þykir að auki
rétt að klæðast rauðum nærfötum
í lok árs, helst nýju, og er sagt að
Ítalar séu gjarnir á að kasta þeim
gömlu út um gluggann með ósk um
farsæla og ríka byrjun nýs árs.
Grikkir telja granatepli færa sér
gæfu á nýju ári í formi frjósemi og
velmegunar en áður en hátíðahöld
hefjast hengja þeir gjarnan slíka
ávexti á útidyrnar. Rétt fyrir
miðnætti eru öll ljós slökkt og
heimilisfólk gengur út fyrir dyrnar,
en fær manneskju sem talin er
heppin til þess að stíga svo inn fyrir
þröskuldinn, hægri fót fyrst og mun
það færa heimilinu heppni. Þegar því
er lokið tekur önnur manneskja svo
granateplið og lemur því í dyrnar
til þess að sjá hve mikla heppni
ávöxturinn færir ... þá með tilliti til
þess hve mikið af kjöti og fræjum
leka út.
Svisslendingar að sama skapi
sletta reyndar ekki ávöxtum í kringum
sig heldur svolitlu af þeyttum rjóma
sem talinn er færa heppni, velmegun
og frið.
Nú, til viðbótar við marsípan-
grísaát eru Þjóðverjar gjarnir á að hita
lítinn blýbút eða tin sem þeir kæla svo
í vatni til þess að myndist eitthvert
form og spá þannig fyrir nýju ári – til
dæmis ef kúla myndast er það talið
færa mikla gæfu. Þar sem má finna
þýskumælandi þjóðir, svo sem eins
og í Finnlandi, Búlgaríu, Tékklandi
og í Tyrklandi, er þessi venja gjarnan
viðhöfð.
Íbúar Katalóníu á norðurhluta
Spánar eiga í þjóðtrú sinni
sérstaka veru sem birtist
á síðasta degi ársins,
kallaðan „L’home
dels nassos“ eða
maður hinna
mörgu nefja – sem
uppfyllir óskir.
Segir svo frá að
nef þessa manns séu
jafnmörg og dagarnir
sem eftir eru í árinu
og þykir börnum
afar spennandi að
litast um eftir honum. Þó verður að
taka fram að slík leit er afar erfið og
þó ekki allir átti sig á því þá hefur
nefmargi maðurinn aðeins eitt nef
þennan dag, enda síðasti dagur ársins.
Írar eiga þónokkra gamlárssiði,
svo sem að berja híbýli sín utan
með brauði til að varna ógæfu og
óheillavænlegum öndum inngöngu,
en þekktasti siður þeirra er þó sá að
leggja á borð fyrir þá ástvini sem
látist hafa á árinu. Skotar, frændur
þeirra, halda þriggja daga hátíð frá
desemberlokum til janúarbyrjunar
sem þeir kalla Hogmanay og þar
eru ýmsir siðir viðhafðir. Til dæmis
leiða kyndlaberar skrúðgöngu þar
sem sekkjapípuleikarar og trommarar
gleðja nærstadda með tónlistarleik.
Táknrænar gjafir eru gefnar eins og
kol, smákökur og viskí, ávaxtakökur
og þykir jákvætt að vera sá fyrsti
er stígur yfir þröskuld á heimili
nágranna, vina eða ættingja, koma
færandi hendi og þiggja veitingar.
Talið er að sá er veitir hvað mesta
gæfu við slíkar athafnir sé hávaxinn,
dökkhærður karlmaður og eru þeir oft
valdir til að taka fyrstu skrefin inn á
heimilin eftir miðnættið. Brenndar
eru greinar einiberjatrjáa þar til fólk
fer að hnerra eða hósta og í kjölfarið
eru hurðir og gluggar opnaðir til að
hleypa inn fersku lofti nýs árs. Viskí
er hellt í glös morgunverðar nýja
ársins og hátíðinni lýkur svo með
sundi í köldu vatni fjarðarins „Firth of
Forth“ sem liggur utan við ós árinnar
Forth í Skotlandi þar sem áin rennur
í Norðursjó.
Einhverjar rangfærslur geta
auðvitað verið í ofantöldu en þó
er gaman að velta fyrir sér hvaða
venjur fólk telur veita sér gæfu eða
uppfyllingu óska sinna á nýárinu.
Rétt er að ljúka greininni með því að
segja frá þeim sið Dana að hoppa inn
í nýja árið – en þeir klifra rallhálfir
upp á stól rétt fyrir miðnættið og
stökkva svo niður á gólf er klukkan
slær síðasta höggið. Og eiga þá von
á afar gæfuríku ári. /SP
Erlendar hefðir áramótanna:
Rjómaslettur til lukku ...
Danir telja stökk líkleg til gæfu ef stokkið er t.d. af stól er klukkan slær
síðasta höggið á miðnætti.
SAGA& MENNING