Bændablaðið - 13.01.2022, Síða 58

Bændablaðið | Fimmtudagur 13. janúar 202258
Um og upp úr miðri nítjándu
öld tók að gæta meiri breytinga
á atvinnuháttum Íslendinga en
áður hafði gerst. Bjartsýni og
framkvæmdahugur óx. Íslend­
ingar voru þá fyrst og fremst
landbúnaðarþjóð. Umbætur
í atvinnumálum beindust því
einkum að landbúnaðinum.
Félags leg hreyfing er hvetja skyldi
til ræktunar og jarðabóta, spratt
upp meðal bænda í nokkrum
sveitum. Hún varð almenn og
áhrifamikil er kom fram undir
aldamótin.
Bændur í Andakílshreppi stofn­
uðu með sér Jarðyrkjufélag þann 4.
mars 1850. Frumherja mátti kalla
þá því þá voru ekki mörg slík félög
tekin til starfa í landinu. Með þátt­
töku í Jarðyrkjufélaginu skyldi efla
með mönnum metnað til jarðabóta,
ekki síst túnasléttunar. Mældar voru
árlegar framkvæmdir félagsmanna
og skýrslur um þær birtar í blaðinu
Þjóðólfi. Þátttaka hreppsbúa varð
almenn um tíma en svo dofnaði
yfir starfinu; tíðarfar varð erfitt
og fjárkláðinn herjaði. Samt voru
þeir nokkrir sem nudduðu áfram í
anda félagsins.
Árið 1881 var aftur blásið til
félags legrar sóknar og nú með
stofnun Búnaðarfélags Andakíls­
hrepps. Skyldi það starfa í
svipuðum anda og Jarðyrkjufélagið.
Búnaðarfélagið var hluti af
félagsmálahreyfingu bænda, sem
þá var að spretta fram í mörgum
sveitum, og varð áhrifamikil um
meginhluta tuttugustu aldar.
Nú hefur saga búnaðarfélagsskapar
í Andakílshreppi allt frá 1850 verið
tekin saman í kver sem kom nýlega út
í ritröð Landbúnaðarháskóla Íslands.
Höfundur þess er undirritaður.
Kverið er eingöngu gefið út á rafrænu
formi. Það má finna á heimasíðu
Landbúnaðarháskólans, https://
www.lbhi.is/saga_bunadarfelags_
andakilshrepps
Andakílshreppur var langt
fram á síðustu öld dæmigerð
landbúnaðarbyggð. Búnaðarfélagið
var því helsti félagslegi vettvang­
urinn, auk hreppsskilafunda, þar
sem framfaramál sveitarinnar voru
rædd og ákvarðanir teknar. Saga
búnaðarfélagsskapar í hreppnum er
því um leið saga mannlífs þar, rétt
eins og í mörgum öðrum sveitum.
Félagsstarfið var stundum líflegt en
stundum dauft.
Með sameinuðu afli innan
Búnaðarfélagsins, á grunni hins
gamla Jarðyrkjufélags, tóku
bændur á móti nýjum tímum í
ræktun og búskap með eflingu
metnaðar, styrkti þá til verkfæra­
kaupa og réði búfræðinga til
starfa. Hreppsbúar glímdu við
afleið ingar mæðiveikinnar, stofn­
uðu til tilraunabús í refarækt með
Hvanneyar skóla, börðust fyrir
samgöngubótum og stofnuðu
vélaverkstæði í Bæ í Bæjarsveit,
sem enn starfar. Viðamesta
verk félagsins í dag er rekstur
stórvirkra búskaparvéla, rekstur
sem staðið hefur í meira en sjötíu
ár – svo fátt eitt sé nefnt af því
sem búnaðarfélagsskapurinn í
Andakílshreppi hefur komið til
leiðar.
Allt þetta má lesa um í kverinu,
sem öllum er aðgengilegt á
áðurnefndri heimasíðu. Kverið
er framlag til byggðasögu Anda­
kílshrepps á mestu breytinga tímum
íslensks þjóðlífs til þessa.
Bjarni Guðmundsson
GLITTIR ÞVER-
NEITA
HENGIL-
MÆNA FERLIRIT
SMÁGREIN
RÓT
Í RÖÐ
RÁP
ARRAK MJAKA RUMDÆMI F
SÝKN SS STRUNSAA S GK T SL R AA I FYRIRSÁTU
FRAM-
VEGIS TÁ ÖF L RR U IA
UM-
HVERFIS
BRASKA NM K GHNAPP
S SKIPU-
LEGGJAT Á AA SKEMMA GU B GT R IPRÓFANA
HÖKT ÁT KA N FF AFLVAKI
ÞRÁBEIÐNI AS R LMERKI
PUNT A LT
S T UMDÆMI
TVEIR EINS H É R A
RENGJA
Ð
ÞYRMA
Æ
ÞYRPING
FÁLMA
FRJÓKORN
FERSK
E
T
K
G
I PEST
L
L
R
R HAG-
VIRKUR
A
A
Ó
A NÝLEGAS
FLYGSA
FISKUR
DI
T
SÁLDA
Á
STAGL R
T A K I Ð DÆLA
ÁVÖXTUR
DOÐI
E
A
Ó
K
F
N
R
STAFUR
NUDDAST
A
A
HARÐ-
GREINDUR
SPANGÓLA K
E
HEIÐUR
N
E L
X
KRAFS
KÖNNUN
A
L ÁK
S
D RL
SPORGRIPIÐ
Ó
BEITI-
SIGLING
EYÐA K R U S S HVÍNA
ENDIR
FUGL
I
U
Ý
F
N
AÐSJÁLL
L
Ý V
G
S
A
L A
HERMIR
P
ÞJÁLFUN
SMÁN
L ÐA
Æ
ÖSLA
VANDRÆÐI AR
FTÍMABILS
R
FRÆND-
BÁLKUR
S
BIK
VEIÐAR-
FÆRI
LISTI
ODDI
T
SKRAMBI
R O
MYNNI
L
GRENNRA
ÞVÆLINGUR
L
MARGVÍS-
LEGUR
BÁTASKÝLI
SPREIA
GAGN
M
GNÆFA
A
Ú
J
T
L E
Ð
Ó
R
L G
A
R
Ó
A AR
N
V TÍMABILA
AÁ
H
S
Æ
Ó
T
S
T
A
A
FEIKNA
STJÓRN-
PALLUR
VITLEYSU
G
Ó
E
R
Y
N
N
A
S A
FORMUN
GÓÐGÆTI
I
F F
TRÍTLA
M
MISLÍKA
Í RÖÐ
I
P
Ó
S
ÓVISS
SKEMMA NT
Á
E SU
R
HÁSKI
JAFN-
INGUR
KLIÐUR
Á
V
T
A
J
K
Á
DANGL
MJÖÐUR
N
B
HORFÐI
SARG
A
S
N
Á
K
A
Y
KÓF
BRÁÐ-
LYNDUR
VAFI
PÁR
REYNDAR
S
K
DROLL
HLJÓMUR
R HEITI
T
A
D
I N
A
F
Ó
S DEMBA
ÁTT
SKARK
L
S ÓN
HLEYPA
KVÍSL
T
I
T
LEIÐSLA
A
R
ÆTÍÐ
ARFGENGI
Ö
S
R
Í FERÐ
HVÍLD
GOÐMÖGN
ÞOLDI
F
T
U
T
Ö
Ó
J
T
R
T
A N
I
NÁLEGA
E
ÞEKKJA
LEYFIST N
R
DUFL
HEILDAR-
EIGN
M
K SB
STEFNUR
E LA
Á
Á
Í
G
GLÆSI-
LEIKI
ÖRUGGUR
R
R
Á
E
L
I
Ú
S
Ð
N
A
SKRENSAR
FUGL
VIGTAÐI
S
S
R
V
Ú
KRYDD
Á
Ó
EGGJA
STÚTUR A
F HÁÐS-
ÁDEILA
S
SLÆMS
VARPA
M STAFUR
HORFTA
I
A K
SKYLD-
LEIKI
ÓREIÐA
ÓÐAGOT
R
L
N Á
V S
ÞESSI
OFANFERÐ
L
KK NAFN
FISKUR
Ð V A R FÚSK
LOKUÐ K
KLÁR
Á
F
K
L
T
E
DRATTAST
TVEIR EINS
I
GYS
SVIPUR
K
S
N
H F
A S
I
K
Á L
LYFSEÐILL
Í RÖÐ E
L
TÓNN
Ð Ú
R F
A
DROPA
LÍTIÐ
SKRAUT
DÁLÍTIÐ R
E T
S
L
E
I ÆÐIKOLLA
ATBURÐUR F L U
SVEIFLA
Ð
B
LE
R
SKOT
EIN-
LEIKUR
R
TVEIR EINS
ERTA
M
HARÐÆRI
A
S
I
Á
A
Ó
ALDRI
SUNDFÆRI
N
AÐGREIN-
ING
Á N
KVK NAFN
GÍMALD A
Á L
R
A
S
UMSTANG
SAMTALS I
R SKYLDIR
ERGJA
R Á
E
F
K
A R
Ú Á
ENDA R
K
S
I
N KROPP
N A
K A
I
SKÓLI
TVEIR EINS
L
Í S A Ð U R
J
VIÐBÓT
AFHENDA
A
V
Í
S
E
Æ
I
Y
A
S
R
S
N
R
U
SÁTTMÁLA
SÝKING
S
L GÁT
G T
I L
K
S
L
A T
S A
R I
I
A
A
HNÍFUR
IÐJA
LUND R
J N
PÖSSUN
SINDRA
M
Ð
O N
S F
Ó
G
N
F
LAGÐUR
S T A K ÁTT
GÁLAUS
STILLAST
S
R
A
Ó
S
TVEIR EINS
ERFIÐI
GÓL
MUNDA
A
Ý
E
G
S
S V
E Í
A
T
L I
SLEPJA
HRÍS M
G
UTAN
MINNKA
IÐA
KÚGA K
S TVÍHLJÓÐI
G
Á
K A
L A
DUND
KÚNST
N
EINING
B PIKKA V GREIP T Ó K
RAGN
EINNIG
HLIÐ
L
A
B
O
DRYKKUR
NOKKRIR
N
L
G
M
ÓFÆR
ÚTSKÚFUN A
I R
HEILAN
DVÍN
A
L Ð
K A
A
L
O U
K U
L
T
K R
RIFA
DRYKKUR F
L
PJÁTUR
TALA
Æ P I R
FORÐI
FYRR-
NEFNDUR V
ILLMENNI
I
B
S
Ó
BRÚSKUR
ÁHALD
I
T
F
D
ÞOKA
SÖNG-
SVEIT
I
I
Ú R
M A
R
HEFÐI
BUSL
S TVEIR
EINS
J AÐGÆTI
ÓTTIST
TÓFA
Æ
K T
A HRESS
Ó
T
U T
K U
I
T
HRÓPAR
KLAFI
ÍÞRÓTT O K BLÖKK
REFSA T A L
ÖTRÉ
Í
RIMMA
NÓTA
T
S
A
Á
TVEIR
EINS
K
GÁRAST
GÖLTUR
T
T I
STÆLA
FORFAÐIR
SÆGUR
TVEIR EINS
Ý
Ö
FÉLAGI
BLÓM-
SKIPAN L
A G
F
K
A I
P E
A
BÓN
ÓRÓ
Ð
A R
S
Ó
KÆR-
LEIKUR
TALA
SPIL
K
Lausn á jólakrossgátu Bændablaðsins 2021
SAGA&MENNING
170 ára búnaðarfélagsskapur í Andakílshreppi
Hélène Magnússon, sem er
franskur/íslenskur hönnuður
var að gefa út nýja prjónabók,
Sokkar frá Íslandi. Í bókinni
endurvekur Hélène sokkahefðir
á Íslandi og gefur þeim nýtt líf.
Bókin segir ýmislegt um sögu
sokkaprjóns á Íslandi og er það
bæði heillandi og hrífandi hvernig
einfalt sokkapar getur afhjúpað
brot úr daglegu lífi Íslendinga.
Bókin inniheldur einnig 17
sokkauppskriftir með sterkum
íslenskum blæ. Hélène sótti
innblástur í gamla íslenska sokka,
eldgamlar uppskriftir en einnig
í hefðbundna íslenska vettlinga
við vinnslu bókarinnar. Sokkarnir
koma í mörgum stærðum og eru
notaðar alls kyns aðferðir. Sokkar
í bókinni voru prjónaðir með
Kötlu Sokkabandi úr íslenskri
lambsull, sem Hélène hannaði
beinlínis fyrir sokkaprjón. „Á
fullorðinsaldri greindist ég á
einhverfurófi. Það umbreytti
lífi mínu en ég er sannfærð í
dag að einhverfan hefur verið
mér styrkur til að koma á fót
framleiðslu á mínu eigin garni og
líka til að fara í eigin útgáfu. Ég
hef líka miðlað ósvikinni ástríðu
minni á ríkum prjónaarfi Íslands
í göngu­ og prjónaferðum, sem
ég hef skipulagt og leiðbeint allt
árið um kring á Íslandi i meira en
10 ár,“ segir Hélène, sem er fædd
1969 og býr í Reykjavík. /MHH
BÆKUR&MENNING
Nýja bókin frá Hélène, Sokkar frá Íslandi, er gefin út á íslensku, ensku og frönsku.
Sokkar frá Íslandi
– eftir fransk-íslenska hönnuðinn Hélène Magnússon