Ársritið Húnvetningur - 01.06.1956, Síða 43

RÓSBERG G. SNÆDAL:
Gengið á Víðidal
Lágir eru bautasteinar niargra kotbændanna íslenzku. Vallgrón-
ar þúfur, garðbrot eða hóll er víða það eina, sem kynslóð okkar
er sýnilegt af lífsstarfi þeirra og stríði. Og þó eru það tíðast margir
seni eiga hlut í þessum grónu minnisvörðum. Maður eftir mann,
kynslóð eftir kynslóð hefur erjað og amstrað, byggt og ræktað,
barizt látlausri baráttu fyrir tilveru sinni og sinna, út við strendur
eða inni á milli fjallanna. Hver gróin dalskora að heita má, Iiefur
einhverntíma verið numin og gerð að sveit, og jafnvel langt inni
á heiðum og afréttum voru býli byggð og túnkragar ræktaðir.
Frelsisþráin rak löngum hina fátæku og umltomulausu í faðm
fjallanna. Sekir skógarmenn leita á vit öræfanna og leynast þar í
hellum og gjótum. Þreyja þar langa fannavetur, hungraðir og
hrjáðir, en njóta þess á milli frelsis og dásemda hinna skömmu
sumra, og gjörnýta þá alla möguleika til bjargræðis og forðaöfl-
unar. Líf og dauði heyja látlausa og tvísýna baráttu. En fagurt er
þó á fjöllum.
Lágsveitunum var snemma skipt í stóra deila milli þeirra sem
betur máttu sín, þeirra sem höfðu orðið ofan á, ýmist fyrir eigin
dugnað og ágæti eða skákað gátu í skjóli arfs og ættar. Hinurn,
öllum fjöldanum, sem ekkert land á, er boðið þjónustustarf á
góðbúinu fyrir spón og bita. Hlutskipti hins nafnlausa fjölda verð-
ur að taka því boði og ævin líður í þjónustu og þögn — engin
saga verður til og engin veggjabrot í afréttinni. Aðrir hafa
áræði og aðrar þrár í barmi. Fjármaðurinn þekkir fjöllin. Hann
veit að þau geyma lítinn dal bak við brúnina. Þar eru sumarhagar
góðir og smjör drýpur af hverju strái. Og smalastúlkan þekkir
41