Andvari - 01.01.2012, Page 95

GUÐRÚN KVARAN
Jón Sigurðsson og íslensk tunga
Það hefur sennilega ekki farið fram hjá mörgum að Jón Sigurðsson kom víða
við á ferli sínum. Hans var rækilega minnst á síðasta ári, margt var um hann
ritað og málþing voru haldin, helguð ákveðnum þáttum í ævistarfi hans. Eitt
þessara málþinga var á vegum Hins íslenska þjóðvinafélags1 og var mér falið
að ræða um Jón sem áhugamann um íslenska tungu. Jón Sigurðsson var einn
af máttarstólpum íslenskra fræða á sínum tíma, vandvirkur fræðimaður og
kom ótrúlega miklu í verk á sviði útgáfumála þrátt fyrir fjölmörg önnur tíma-
frek störf. Minna þekktur er ef til vill áhugi hans á verndun íslenskrar tungu
og barátta hans fyrir notkun íslensku í störfum Alþingis. Að þessum þætti
verður sjónum einkum beint í greininni.
Þegar Jón hélt utan til háskólanáms 1833 var hann óráðinn í því hvaða
greinar hann hygðist leggja stund á. Að loknum inntökuprófum í fjölmörg-
um greinum ákvað hann að leggja fyrir sig málfræði og sögu en slíkt nám
kallaðist á latínu philologicum magnum eða málfræði hin meiri. Af því sést
hvert hugur hans hneigðist fyrstu árin í Kaupmannahöfn. Síðar bætti hann
við stjórnfræði og hagfræði en lauk ekki prófum. Hann varð styrkþegi
Arnanefndar 1835 og ritari Árnastofnunar frá 1847 og þar til hann féll frá.
Hann varð ritari Hafnardeildar Hins íslenska bókmenntafélags 1840 og for-
seti hennar frá 1851 til æviloka. Skjalavörður Fornfræðafélagsins var hann
1845-1849 og vann einnig hjá vísindafélagi Dana.
Þrátt fyrir umfangsmikil stjórnunarstörf vann Jón ótrauður að útgáfumál-
um. Hann gaf út ljóð Jóns Þorlákssonar á Bægisá 1842-43 og stóð að útgáfu
íslendinga sagna 1843-47 fyrir Fræðafélagið í Kaupmannahöfn. Hann stýrði
einnig útgáfu á Snorra-Eddu í þremur bindum, bæði á íslensku og í latneskri
þýðingu Sveinbjarnar Egilssonar. Hann kom að útgáfu á þremur fyrstu heft-
unum af íslenskum fornkvæðum og meðal afreka hans er útgáfan á sautján
bindum af lagasafninu Lovsamling for Island ásamt Oddgeiri Stephensen.
Á vegum Hins íslenska bókmenntafélags átti hann ýmist frumkvæði að
eða kom á einhvern hátt að miklum verkefnum á sviði íslenskra fræða. Þar
má telja Biskupasögur í tveimur bindum, Skýrslur um landshagi á Islandi,
Tíðindi um stjórnarmálefni íslands, Safn til sögu Islands og Islenskt forn-
bréfasafn. Af hinu síðasttalda sá hann um útgáfu á fyrsta bindi á árunum
1857—76 og lagði þar með grunninn að allri útgáfunni. Þetta er enginn tæm-