Bændablaðið - 17.11.2022, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 17. nóvember 2022
Í gegnum aldir höfum við sem þjóð alist
upp við að landbúnaður snúist um kýr og
kindur. Þessar stoðir greinarinnar hafa
staðið undir meginþorra framleiðslunnar
í gegnum áratugi.
Og ekki skal gera lítið úr því, aftur
á móti verður ekki litið framhjá þeim
neyslubreytingum sem eiga sér stað hjá
landanum og er svo komið að neysla á svína-
og kjúklingakjöti er að verða um 50% af því
kjöti sem við neytum. Þegar horft er til baka þá
hafa bændur fylgt þessari þróun markaða með
breyttum búskaparháttum og öðrum áherslum
í sínum störfum. Einnig hafa bændur sótt sér
þekkingu erlendis og þróað framleiðslu hér
heima í takt við landfræðilega legu landsins
á norðlægum slóðum. En þegar litið er til
menntakerfisins sem bændastéttin reiðir
sig á, hvar Landbúnaðarháskóli Íslands fer
fremst í flokki, virðist sem þróun náms eða
öllu heldur framboð náms í greinum sem snúa
að framleiðslu, t.a.m. á svínum, kjúklingi og
eggjum, ekki hafa fylgt þeim breytingum sem
orðið hafa á búskaparháttum. Þarna verðum
við að gera betur ef við ætlum okkur að verða
sjálfbærari með þær frumframleiðslugreinar
sem við stefnum á að stóla á til framtíðar.
Í því tilliti þarf einnig að líta til þess hvernig
við hyggjumst byggja upp rannsóknarstarf
til framtíðar og þá hugsanlega í samstarfi
við erlenda háskóla. Þá má nefna að
Menntaskólinn í Kópavogi rekur metnaðarfulla
starfsemi sem skiptir landbúnaðinn miklu
máli. Við skólann er kennt bakaranám,
kjötiðn, matreiðsla, framreiðsla og grunndeild
matvæla og ferðagreina. Hið sama gildir um
Verkmenntaskólann á Akureyri, þar er kennt
kjötiðn og matartækni.
Það er okkur afar mikilvægt í okkar litla
samfélagi að iðn- og starfsmenntanámi fylgi
það fjármagn sem þarf til að standa undir
námi af þessum toga þar sem við reiðum
okkur á ferðaþjónustu sem gjaldeyrisskapandi
atvinnugrein og ekki síður í tengslum við alla
úrvinnslu íslenskra afurða til framtíðar.
Kynslóðaskipti
Undanfarin misseri hafa Bændasamtökin átt í
góðum samskiptum við Samtök ungra bænda
um það hvernig skynsamlegast sé að nálgast
umræðuna um kynslóðaskipti í landbúnaði
þannig að hún nái árangri. Eitt sem hefur verið
til umræðu er stuðningur við kynslóðaskipti og
nýliðun með framlagi í gegnum rammasamning
landbúnaðarins. Samkvæmt úthlutunarreglum
getur stuðningurinn að hámarki numið 20%
af heildarfjárfestingakostnaði á ári og skulu
framlög til einstakra nýliða ekki vera hærri
en 9 milljónir kr. í heildarstuðning. Á síðasta
ári komu um 137 millj. til úthlutunar þegar
fjárfestingarþörf skv. umsóknum nam nærri 3
milljörðum kr. Hér er augljóst reikningsdæmi
sem gengur ekki upp.
Við hjá Bændasamtökunum höfum
velt því upp hvers vegna ekki sé hægt
að aðlaga þær aðgerðir og ívilnanir sem
þegar eru til í kerfinu, þ.e. ráðstöfun á
séreignarsparnaði og hlutdeildarlán. Væri
það ekki framúrstefnuleg löggjöf að aðlaga
lagaheimild fyrir fyrstu kaupendur á bújörð til
ráðstöfunar á séreignarsparnaði? Þetta er ekki
bara nauðsynlegt heldur fylgir því ákveðin
sanngirni og fullkomið jafnræði að aðgerðir
stjórnvalda nýtist öllu ungu fólki, hvar sem
það svo kýs að búa og starfa. Einnig höfum
við rætt hvernig það megi vera að fyrstu kaup í
hlutdeildarláni nái einungis til íbúðarhúsnæðis
í þéttbýli. Er ekki mögulegt að láta þá aðgerð
einnig ná til lögbýla og þá til íbúðarhúshluta
bújarðarinnar? Öll þessi atriði skipta máli svo
við getum stutt við kynslóðaskipti í landbúnaði
sem er okkur öllum mikilvæg. Einnig höfum
við bent á möguleika í gegnum Menntasjóð
námsmanna um ívilnanir til þeirra sem taka að
sér að sinna störfum í hinum dreifðu byggðum
svo sem dýralækna sem verulegur skortur er á
í hinum dreifðu byggðum.
Regluverkið er mannanna, nú eða löggjafans
verk, en allt hlýtur þetta að stefna að sama
markmiðinu. Reynum að hugsa út fyrir boxið
svo við tryggjum þjónustu sem víðast og
gerum ungu fólki kleift að búa við sambærilega
þjónustu eins og þéttbýlið býr við.
Bændablaðið kemur út 23 sinnum á ári.
Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu burðargjalds. Árgangurinn (23. tölublöð) kostar þá kr. 12.200 með
vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar 8.000 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Borgartúni 25, 4. hæð - 105 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
LEIÐARI
Hugað að
andlegri heilsu
Ég skráði mig af yfirborði daglegs lífs
síðustu helgi. Sat í tvo daga og gerði
nákvæmlega ekki neitt nema að ganga
um úti í náttúrunni, skoða fjöll, ár, fjöru
og vera í heitum og köldum pottum.
Hugleiða og sofa. Uppgötvaði, mér til
ekki svo mikillar furðu, að ég hef ekki
sleppt huganum af málefnum vinnunnar
síðustu mánuði. Ekki í einn dag. Við þessa
hvíld lognaðist uppsöfnuð streita úr mér
og þetta var að sönnu kærkomin hugarró.
Samt er ég „bara“ skrifstofublók. Ég er
ekki bóndi.
En ég leiddi hugann að bændum. Þeir
hafa fæstir tækifæri til slíks munaðar – að
skrá sig úr vinnu í nokkra daga eingöngu
til þess að gleyma sér. Vinnuumhverfi
þeirra er krefjandi. Þeir bera ábyrgð á
velferð skepna og jarðvegs, framleiðni,
rekstri, afkomu, lífsviðurværi fjölskyldu
sinnar hvern einasta dag allt árið um
kring. Þeir búa ekki svo vel að eiga
lögbundið sumarfrí. Þvert á móti eru
það álagstímar. Bændur þurfa að annast
skepnurnar sínar á aðfangadegi jóla jafnt
sem á venjulegum fimmtudegi. Ekki er
nema von að þeir upplifi á einhverjum
tímapunkti verkkvíða vegna þreytu. Ofan
á það geta lagst áhyggjur vegna afkomu.
Því tengdu ótti vegna utanaðkomandi
aðstæðna, þar sem þeir fá engu ráðið.
Þetta er uppskrift að streitu.
Rúningskonan Marie Pepple nefndi
það við mig að hún hafi búið við þau
forréttindi í kófinu að vinnutilhögun
hennar breyttist ekki. Þótt útgöngubann
hefði verið heima fyrir þurfti enn að rýja
fé breskra bænda. Svo hún fór enn um
sveitir, hitti fyrir bændur og þjónustaði þá.
Hún sagðist hafa upplifað það sterkt hve
einangruð sjálfbjarga starfsstétt bænda er,
hvar sem hún er í heiminum. Og hversu
ósköp mikilvægt það er fyrir bændur að
hitta fólk. Í kófinu fann hún ekki síst fyrir
því hversu gjöfult það reyndist þeim að
eiga smá spjall, njóta örlítils félagsskapar,
þótt það væri ekki nema yfir einum
kaffibolla milli rúninga.
Andleg líðan bænda er stórt
lýðheilsumál. Innan Bændasamtakanna
er nú unnið að jafningjafræðslu, í formi
myndbanda og efnis, þar sem bændur sem
hafa lent í áföllum deila reynslu sinni.
Einnig er leitað til sérfræðinga á sviði
geðrænna málefna til að leiðbeina og
upplýsa. Mikilvægt er að þekkja merki
um streitu og andlega vanlíðan. Þá er
grundvallaratriði að bændur viti hvert þeir
geta leitað ef þeir verða varir við slíka
vanlíðan. Búa þarf svo um starfssviðið
að bændur hafi jafnvel færi á að skrá
sig aðeins út, hvíla sig og fá rými til
úrvinnslu, þegar svo ber undir. Það er
sjálfsagt bjargráð í gjöfulu velferðarríki
að slíkt sé í boði fyrir alla.
Kollegar okkar í nágrannalöndunum
eru í sömu vegferð. Í þessu tölublaði er
sagt frá sambærilegu verkefni í Skotlandi
sem miðar að því að auka tengsl milli
bænda svo þeir geti rætt við aðra í sömu
stöðu. Fyrsta skrefið er að ræða málin,
hnippa í fjölskyldumeðlim eða vin, og
láta vita. Bændur geta verið bændum
bestir, enda er skilningurinn mestur meðal
jafningja. Það er því heillaskref að verið
sé að nálgast þetta brýna velferðarmálefni
innan bændastéttarinnar.
Þegar manneskja hugar að andlegri
heilsu, í hvaða birtingarmynd sem það
kann að vera, þá er hún ekki bara að gera
sjálfri sér greiða, heldur öllum og öllu sem
er henni nærri.
Guðrún Hulda Pálsdóttir ritstjóri.
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
GAMLA MYNDIN
Ritstjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir (ábm.) gudrunhulda@bondi.is – Sími: 563 0339 – Blaðamenn: – Ástvaldur Lárusson astvaldur@bondi.is – Margrét Þóra Þórsdóttir mth@bondi.is
Sigrún Pétursdóttir sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 563 0303
Netfang auglýsinga: thordis@bondi.is − Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Ómar Sigurðsson – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Mjólkurpóstur á Laugavegi í Reykjavík 1949. Mynd / Myndasafn Bændasamtaka Íslands
Allir upp á dekk ... eða út á akurinn