Bændablaðið - 17.11.2022, Blaðsíða 17

Fiskur í soðið
Áður fyrr tíðkaðist það í ríkum mæli
í sjávarplássum að fólk sækti sér fisk
í soðið niður á höfn þegar bátarnir
komu að landi. Enn er það svo að
sjómenn taka með sér fisk í land fyrir
fjölskyldu sína og vandamenn. Það
er ekki að ástæðulausu að fiskbúðir
þrífast illa í sjávarplássum stórum sem
smáum. Hversu mikil áhrif þetta hefur
á opinberar tölur er svo önnur saga.
Snúið að mæla innanlandsneyslu
Á Hagstofunni fengust þær
upplýsingar að mjög snúið væri
að mæla innanlandsneyslu á fiski.
Tölur Hagstofunnar eru byggðar
á skýrslum Fiskistofu um fyrstu
ráðstöfun á aflanum. Til dæmis getur
fiskur farið í söltun eða sjófrystingu
og er þá ekki skráður í flokkinn
innanlandsneysla en getur síðar
verið seldur á innlendum markaði.
Viðmælandi okkar á Hagstofunni
sagði að þar á bæ hefði verið velt
vöngum yfir því hvernig hægt væri
að mæla innanlandsneyslu á fiski
með öruggum hætti en ekki fundist
nein góða leið. Neyslukannanir væru
sennilega skásta aðferðin.
Neyslukönnun 2019–2021
Embætti landlæknis og
Rannsóknastofa í næringarfræði við
Háskóla Íslands birtu fyrr á þessu ári
niðurstöður könnunar á mataræði
Íslendinga á aldrinum 18-80 ára sem
framkvæmd var 2019-2021 undir
heitinu „Hvað borða Íslendingar?“
Sambærileg rannsókn fór síðast fram
árin 2010-2011 og árið 2002.
Fram kom að fiskneysla stóð í
stað milli kannana og er að meðaltali
315 grömm á viku sem þýðir um
16 kíló á ári eins og fram kom
fyrr í þessari samantekt. Eins og í
fyrri könnunum er neyslan minnst
í yngsta aldurhópnum (18-39 ára)
sem borðar helmingi minna af fiski
en þeir eldri (60-80 ára). Samkvæmt
ráðleggingum um mataræði er mælt
með að borða 2-3 fiskmáltíðir á viku
(375 grömm), en rúmlega þriðjungur
þátttakenda náði því markmiði.
Helmingur þátttakenda neytti meira
en tæplega 300 gramma af fiski á
viku.
5% borða aldrei fisk
Ráðlagt er að ein af fiskmáltíðunum
sé feitur fiskur, eins og t.d. lax og
bleikja, en um 12% þátttakenda
náðu því markmiði. Um 5%
þátttakenda segjast aldrei borða fisk
eða skelfisk. Þau 5% sem neyttu
minnst af fiski borðuðu tæplega 80
grömm á viku en þau 5% sem neyttu
mest af fiski borðuðu meira en 620
grömm á viku.
Karlar eru líklegri til að fylgja
ráðleggingum heilbrigðisyfirvalda,
ekki aðeins vegna stærri skammta
heldur einnig vegna tíðari
fiskneyslu. Yngsti aldurshópur
kvenna er sér á báti, en einungis
1% þátttakenda nær að fylgja
ráðleggingunum. Þá kemur fram
í könnuninni að mest sé borðað af
ýsu og þorski, eða 52%, laxi og
bleikju 20%, öðrum fiski 24% og
þurrkuðum og hertum fiski 4%.
Ferðamenn undanskildir
Af framansögðu má draga þá
ályktun að skásta leiðin til þess að
mæla innanlandsneyslu á fiski sé
að horfa til neyslukannana. En þá
vantar enn mikilvægan þátt inn í
dæmið sem er fjöldi ferðamanna á
Íslandi sem hleypur á milljónum á
ári þegar mest er. Hvergi er skráð
hversu mikið þeir borða af fiski.
Fiskneysla ferðamannanna brúar
þó seint bilið milli þeirra talna sem
neyslukannanir sýna og þeirra talna
sem FAO gefur út.
Talið er að hátt í 33% fiskveiðiafla
heimsins sé ólöglega veiddur
og að um 6% hans sé veiddur
þannig að fiskveiðiskip slökkvi á
staðsetningarbúnaði sínum til að
hylja slóð sína.
Mest ber á að fiskiskip slökkvi
á staðsetningartækjum sínum við
veiðar út af strönd Vestur-Afríku,
Argentínu, Alaska og á svæðum í
norðvesturhluta Kyrrahafsins.
Með því að rekja ferðir skipa
með staðsetningarbúnað um borð
sést að fjöldi fiskiskipa slekkur á
búnaðinum þegar þau koma á gjöful
fiskimið svo að ekki sé hægt að
staðsetja þau við veiðar.
Gríðarleg náttúruspjöll
Veiðar af þessu tagi eru sagðar
valda gríðarlegum náttúruspjöllum
og vera í þriðja sæti þegar kemur
að ólöglegum nytjum náttúruafurða
á eftir ólöglegu skógarhöggi og
námuvinnslu.
Talsmaður Global Fishing Watch
segir að niðurstaða stöðunnar á
staðsetningartækjum sýni hversu
gríðarlegt vandamál ólöglegar
fiskveiðar í heiminum séu og að
þeir sem þær stundi beiti hvaða
aðferð sem er til að komast upp
með þær. Meðal annars að slökkva á
staðsetningartækjum sem eru helstu
öryggistæki skipanna og stefna
þannig öryggi áhafnanna í hættu.
Afli fluttur á milli skipa
Sú aðferð að flytja afla á milli skipa
er einnig þekkt leið til að fela afla
og slíkt falið með því að slökkva á
staðsetningartækjum og hylja þannig
ferðir skipanna.
Eitt af því sem gerir eftir-
litmönnum fiskveiða erfitt er
að víða um heim er ekkert sem
bannar skipstjórum að slökkva á
staðsetningartækjum skipa og skipin
því í fullum rétti svo lengi sem þau
eru ekki staðinn beint að ólöglegum
veiðum.
Niðurstaða athugunar Global
Fishing Watch sýnir að mest ber á
að skip sem stunda túnfiskveiðar
slökkvi á búnaðinum, eða um 21%
skipanna, í öðru sæti eru skip sem
stunda veiðar á smokkfiski og í
þriðja sæti línubátar með reklínu.
Athugunin sýnir einnig að skip frá
Kína, Taívan, Spáni og Bandaríkjum
Norður-Ameríku slökkva oftast á
staðsetningartækjum sínum þegar
þau nálgast gjöful fiskimið.
/VH
Ólöglegum fiskiskipum stefnt til
hafnar. Mynd / worldoceanreview.com
Slökkva á stað -
setningartækjum