Bændablaðið - 17.11.2022, Blaðsíða 44

44 Bændablaðið | Fimmtudagur 17. nóvember 2022
Hollenski landbúnaðarbankinn
Rabobank gefur árlega út lista yfir
stærstu afurðafyrirtæki heims í
mjólkuriðnaði, byggt á veltu
þeirra af sölu mjólkurafurða.
Í fyrra gerðist það í fyrsta skipti
síðan listinn hefur verið gerður, sem
eru áratugir, að hinu heimsfræga
fyrirtæki Nestlé var velt úr
toppsætinu af hinu franska Lactalis,
sem er fyrirtæki í einkaeigu. Þetta
voru hrein stórtíðindi og í ár sýnir
uppgjör Rabobank að Lactalis hefur
síður en svo slegið af og jók veltuna
á milli ára um hvorki meira né minna
en 3,7 milljarða bandaríkjadala,
eða 545 milljarða íslenskra
króna! Á sama tíma
jókst velta Nestlé
ekki „nema“ um 74
milljarða íslenskra
króna.
Evrópsku
samvinnufélögin
að gefa eftir
Samkvæmt listanum frá Rabobank
þá virðast stóru evrópsku
samvinnufélögin gefa eftir
í samkeppninni við hin
fyrirtækin. Þannig lækka á
listanum bæði hið bandaríska
Dairy Farmers of America,
hollenska FrieslandCampina,
norður-evrópska Arla Foods
og hið þýska DMK. Á
sama tíma halda frönsku
fyrirtækin fjögur að stækka á
miklum hraða, en auk Lactalis
juku bæði Danone, Savencia og
Sodiaal veltu sína töluvert mikið
milli samanburðartímabila. Þá vekur
athygli að Amul, sem er indverskt
samvinnufélag með fyrirtækjaheitið
Gujarat, heldur áfram að stækka ört
og stekkur úr 18. sæti listans í það 13.
á einungis einu ári. Amul er þó fyrst
og fremst með starfsemi á indverska
markaðinum svo áhugavert verður
að fylgjast með því á komandi árum.
Skýringin á hægari vexti
evrópsku samvinnufélaganna segja
skýrsluhöfundar liggja í hinum sterka
heimamarkaði sem þau búa við, en
evrópski markaðurinn hefur staðið
nokkuð í stað undanfarin misseri en
þar eru þessi fjögur félög með allra
mestu umsvif sín. Þá er útlit fyrir að
h o l l e n s k a
F r i e s l a n d C a m p i n a
muni falla um einhver sæti
á listanum á komandi árum
vegna nýrrar stefnu félagsins þar
sem það horfir nú fyrst og fremst
til kjarnastarfsemi þess í Hollandi
og hefur t.d. nýverið selt frá sér
vinnslustöðvar í bæði Belgíu og
Þýskalandi.
Heildarveltan jókst um 9,3%
Þrátt fyrir heimsfaraldurinn náðu 20
stærstu fyrirtækin á markaðinum að
auka heildarveltuna umtalsvert, eða
um 9,3%. Munar þar vissulega mikið
um hraðan vöxt Lactalis en mörg
önnur fyrirtæki héldu stöðugum
vexti sem vottar um sterka stöðu
flestra þeirra eftir erfitt ár þar
á undan, en þá varð
0,1% heildar-
samdráttur
á veltu 20
s tærs tu
afurða-
f y r i r -
tækjanna
í mjólkur-
iðnaði enda
fyrsta árið þegar
heimsfaraldur geisaði
og mörg fyrirtæki áttu
í upphafi erfitt með
að aðlaga sölu- og
markaðskerfi sín að
breyttum aðstæðum.
Eitt nýtt fyrirtæki á
listanum
Einungis eitt nýtt fyrirtæki
er á listanum en það er hið
breska Froneri. Froneri er sérhæft
afurðafyrirtæki í ísgerð og er
samstarfsfyrirtæki Nestlé og PAI
Partners. Þetta fyrirtæki hefur
vaxið mikið á undanförnum árum,
sem skýrir að hluta til af hverju
Nestlé hefur ekki tekist að halda
fyrsta sætinu á listanum enda tók
Froneri yfir starfsemi Nestlé innan
ísgerðar á heimsvísu. Froneri komst
þó í raun einungis inn á listann
vegna hvarfs hins bandaríska Kraft
Heinz af listanum, sem skýrist af
því að ostavinnsla þess fyrirtækis í
Bandaríkjunum var seld til Lactalis
á árinu.
Fyrir um tveimur áratugum,
þegar greinarhöfundur fór að
fylgjast nokkuð náið með þessu
árlega uppgjöri Rabobank, mátti oft
Á FAGLEGUM NÓTUM
Snorri Sigurðsson
snorri.sigurdsson@outlook.com
Rabobank:
Samvinnufélög bænda að
gefa eftir á heimsmarkaði
Kínverska afurðafyrirtækið Yili keypti á árinu hollenska Ausnutria, sem er
sérhæft í framleiðslu á mjólkurdufti fyrir ungbörn.
Verð á mjólkurafurðum er nú um stundir mjög hátt og fátt bendir til þess að það sé á niðurleið skv. skýrslu Rabobank.
Landgræðslan hefur það
hlutverk skv. lögum um
landgræðslu (lög nr. 155/2018)
að draga úr eða koma í veg fyrir
landbrot og annað tjón á landi,
landkostum eða mannvirkjum
með vörnum gegn landbroti af
völdum fallvatna.
Aðgerðir til varnar landbroti
Aðgerðir til að hefta landbrot
af völdum vatnsfalla geta verið
fólgnar í bakkavörnum og gerð
varnargarða. Með bakkavörnum er
átt við að grjót- og/eða malarfylling
er sett við árbakkann til þess að
stöðva landbrot. Bakkavarnir hafa
oft og tíðum minni áhrif á rennsli áa
og eru minna áberandi í umhverfinu
en varnargarðar. Varnargarðar geta
á hinn bóginn verið nauðsynlegir
þar sem ár fylla farvegi sína af
framburði og flæmast út fyrir
farvegi sína.
Að öllu jöfnu er lögð áhersla
á bakkavarnir fremur en aðrar
tegundir framkvæmda, enda má
fullyrða að bakkavarnir hafi í
flestum tilvikum engin eða sáralítil
áhrif á m.a. fiskgengd í ám, afkomu
fiskistofna, aðstæður til veiða eða
lífríkis vatnsins að öðru leyti.
Framkvæmd varnaraðgerða
Landgræðslan á náið og gott
samstarf við Vegagerðina um
framkvæmd varna gegn landbroti.
Ef varnaraðgerðum er ætlað
að verja bæði gróðurlendi og
samgöngumannvirki hafa þessar
stofnanir skipt með sér kostnaði
og framkvæmdum, en Vegagerðin
annast og hefur umsjón með
varnaraðgerðum vegna vega, brúa
og annarra samgöngumannvirkja
á landi.
Vegagerðin, áður Siglinga-
stofnun, annast einnig aðgerðir
vegna ágangs sjávar.
Þegar verja á mannvirki í eigu
ríkis eða sveitarfélaga, stofnana
þeirra eða fyrirtækja, sem eru
að hálfu eða meiri hluta í eigu
ríkis eða sveitarfélaga, þá greiðir
viðkomandi aðili allan kostnað við
það varnarmannvirki.
Við upphaf framkvæmda
fær landeigandi í hendur
hönnunarteikningar ásamt
verklýsingu og við verklok er
framkvæmdin metin og styrkur
greiddur út, sé það unnið samkvæmt
fyrirmælum og verklýsingum
Landgræðslunnar. Landgræðslan
telst í mörgum tilvikum verkkaupi
en landeigandi verktaki, honum
er þó heimilt að ráða til sín
undirverktaka til að vinna verkið.
Ef ekki er verktaka gert að
vinna framkvæmd samkvæmt
fyrirmælum Landgræðslunnar.
Allar framkvæmdir fara fram
utan hefðbundins veiðitíma og
iðulega er unnið frá október og fram
í desember. Sá tími er oft heppilegur
því þá er rennsli í lágmarki sem
auðveldar framkvæmd og dregur
úr þörf á raski í farvegi.
Nýbyggingar varnargarða
eru núna fátíðar og þá helst í
tengslum við jökulárnar. Viðhald
og endurnýjun þar sem við á eru
helstu verkefni við varnargarða.
Landgræðslan hefur annast
úttekt á landbroti, m.a. á bökkum
Hálslóns við Kringilsárrana frá
árinu 2013. Landbrot er víða mikið
við strendur Kringilsárrana og á
köflum er það komið inn fyrir mörk
friðlandsins. Mælingar síðustu ára
hafa sýnt töluverðan breytileika
milli ára en há vatnsstaða og
veðurfar eru helstu orsakavaldar
fyrir landbroti. Vegna þess hversu
virkt landbrot er víða á svæðinu
hefur verið talin þörf á að meta það
árlega og á meðfylgjandi mynd má
sjá það svæði sem úttektin 2022
náði til.
Sótt er um styrki til varna
gegn landbroti. Á hverju ári hefur
framkvæmdafé verkefnisins verið
um 50 m.kr. Umsóknir gilda í 6
ár og er forgangsraðað á hverju
ári. Listi umsókna fyrri ára er
ansi langur og langt umfram það
fjármagn sem sjóðurinn hefur yfir
að ráða. Eldri umsóknir falla úr
gildi. Þeim sem eiga umsóknir eldri
en 6 ára og landbrot enn viðvarandi
er bent á að endurnýja umsókn sína.
Opnað hefur verið fyrir
nýjar umsóknir á heimasíðu
Landgræðslunnar
Frekari upplýsingar veitir
verkefnastjóri Varna gegn
landbroti, Sigurjón Einarsson,
í síma 856-0432 eða í gegnum
netfangið sigurjon.einarsson@
landgraedslan.is.
Varnir gegn landbroti
LANDGRÆÐSLA
Rofbakki fyrir og eftir gerð bakkavarnar. Meginvörnin er undir yfirborð
árinnar.