Bændablaðið - 17.11.2022, Blaðsíða 40

40 Bændablaðið | Fimmtudagur 17. nóvember 2022
LÍF&STARF
Falco rusticolus:
Sá sem býr í sveitinni
– Daníel Bergmann sat við fyrsta fálkahreiðrið sumarið 2000
Fálkinn er stærsti og að margra
mati glæsilegasti fulltrúi fálka-
ættarinnar og sú fálka tegund sem
lifir nyrst á jörðinni.
Hann lifir í löndunum allt
umhverfis Norðurpólinn og þótt
á Íslandi sé ekki nema um 5% af
heildarstofninum þá er hvergi
jafnlíklegt og aðgengilegt að sjá
fálka og einmitt hér á landi.
Daníel Bergmann náttúru-
ljósmyndari sendi nýlega frá sér
afar glæsilega og fróðlega bók
um fálkann. „Hugmyndin að gera
bókina kviknaði fljótt eftir að hafa
setið fyrst við fálkahreiður sumarið
2000. Eftir það byrjaði ég að safna
myndum og efni í bók.
Ég ákvað snemma að birta sem
minnst af fálkamyndunum sem
hafa orðið til í gegnum árin því mig
langaði að þær kæmu fyrst fram sem
hluti af því heildarverki sem bókin
er.“
Tók lengri tíma en til stóð
Að sögn Daníels var ætlunin að
ljúka verkinu á skemmri tíma en
það hefur tekið. Elstu myndirnar í
bókinni eru frá sumrinu 2000 og þær
nýjustu frá vorinu 2022. Myndirnar
eru því teknar yfir tæplega 23 ára
tímabil og fyrir vikið eru efnistökin
afar fjölbreytt og veita einstaka sýn
í líf fálkans á öllum tímum árs.
Saga og framtíð
Auk glæsilegra mynda er mikinn
fróðleik að finna um fálkann
í bókinni þar sem segir meðal
annars frá líf- og vistfræði fálkans,
lífi fálka á Íslandi, uppeldi unga,
hvítum fálkum og spáð í framtíð
hans. Auk þess sem sagðar eru
sögur af fálkum.
Þar segir að víða annars staðar,
líkt og á Grænlandi og í Kanada,
verpa fálkar á mjög afskekktum
svæðum og miklar vegalengdir eru
á milli óðala. Á Íslandi má stundum
finna fálka verpandi í gljúfrum eða
giljum skammt frá sveitabæjum eða
akvegum.
„Búsvæði fálkans á Íslandi
eru mjög í takt við fræðiheiti
tegundarinnar, Falco rusticolus,
sem merkir á latínu; sá sem býr í
sveitinni.“
Ókrýndur þjóðarfugl
„Fálkinn er í mínum huga ókrýndur
þjóðarfugl Íslendinga og það væri
mikill missir af honum úr íslenskri
náttúru. Rjúpan er meginbráð
fálkans, án hennar getur hann ekki
verið, en rjúpan er einnig okkar
helsta veiðibráð og ef gengið yrði
of nærri rjúpnastofninum þá hefur
það jafnframt mikil áhrif á fjölda
fálka.
Fálkum hefur fækkað töluvert
undanfarna áratugi, í takt við
fækkun rjúpna, og við sjáum
ekki lengur þessa stóru toppa í
rjúpnastofninum sem sögur fara
af á fyrstu áratugum 20. aldar. Með
því fyrirkomulagi sem nú ríkir um
rjúpnaveiðar, ásamt áframhaldandi
sölubanni, þá hefur náðst nokkur
sátt um veiðarnar og rjúpnastofninn
virðist þola þá ásókn sem nú er
stunduð. Við þurfum þó að halda
áfram að huga vel að rjúpunni og
þá jafnframt fálkanum því ég held
að það vilji enginn missa þessar
fuglategundir úr náttúru Íslands,“
segir Daníel.
Parið í Mývatnssveit og
fleiri fálkar
Fálkapar sem varp í Mývatnssveit í
rúman áratug leikur lykilhlutverk í
bókinni og saga þess rakin og hún
er um margt einstök, auk þess
sem fjöldi annarra fálka kemur
við sögu.
Í bókinni eru myndir af þrjátíu
mismunandi einstaklingum og
nokkrum ófleygum ungum að auki.
„Áður en ég hóf að ljósmynda
fálka höfðu nokkrir erlendir og
íslenskir ljósmyndarar myndað
við fálkahreiður að sumarlagi.
Ég áttaði mig fljótt á því að ef
ég ætlaði að gera fálkanum skil
í myndum yrði myndefnið að
vera fjölbreytt. Sýna þyrfti ólíka
þætti í tilveru fuglanna og ná yfir
allar árstíðir, ekki síst veturinn.
Þetta kallaði á mikla yfirlegu og
nokkur ár í röð dvaldi ég tvær til
þrjár vikur í senn á fálkaslóðum á
Norðausturlandi að vetrarlagi.
Á hverju ári náðust ekki nema
nokkrar ásættanlegar myndir en
smám saman urðu þær fleiri eftir
því sem árin liðu, allt þar til að mér
fannst vera komið efni til að setja
saman bók.“
Gefur sjálfur út
Daníel gefur bókina út sjálfur
og það má nálgast hana á www.
gyrfalcon.is. Auk þess sem myndir
úr henni verða til sýnis í Skotinu
í Ljósmyndasafni Reykjavíkur til
29. janúar.
Daníel Bergmann náttúru ljósmyndari.
Fálkar lifa í löndunum allt umhverfis Norðurpólinn og um 5% af heildar-
stofninum á Íslandi. Myndir Daníel Bergmann
Fálkinn Jókasta í sterkum mótvindi. Myndir / Daníel Bergmann
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
á bbl.is og líka á Facebook
og Instagram
Frá Bændasamtökum Íslands:
Fagráð í hrossarækt starfar samkvæmt
15 gr. búnaðarlaga nr. 70/1998. Fagráð
fer, meðal annarra verkefna, með stjórn
Stofnverndarsjóðs sem starfræktur er
samkvæmt ákvæðum í sömu lögum og
reglugerð nr. 1123/2015 um sama efni.
Fagráð í hrossarækt
Bændahöllinni v/Hagatorg
107 Reykjavík.
Fagráð í hrossarækt.
Verkefni sjóðsins eru að veita styrki til þróunar- og rannsóknaverkefna
í hrossarækt. Verkefnin skulu stuðla að viðhaldi verðmætra eiginleika í
eða auka þekkingu á stofninum og útbreiðslu hans. Fagráð í hrossarækt
auglýsir eftir umsóknum ár hvert og tekur ákvörðun um styrkveitingar.
Fagráð tekur ákvörðun um styrkveitingar í desember 2022. Nánari
upplýsingar fást hjá Ráðgjafamiðstöð Landbúnaðarins (elsa@rml.is). Frestur til
að skila inn umsóknum er til 5. desember 2022 og skal umsóknum skilað til: