Bændablaðið - 17.11.2022, Blaðsíða 50

50 Bændablaðið | Fimmtudagur 17. nóvember 2022
LESENDARÝNI
Staðreyndirnar tala sínu máli
Ísteka hefur sent
frá sér yfirlit
yfir blóðtöku-
starfsemi ársins.
Blóðnytjarnar
eru landbúnaðar-
starfsemi sem
auka tekjur
bænda og út vega
fjölda fólks
atvinnu, dýra-
læknum, háskóla-
m e n n t u ð u m
sérfræðingum og almennu
starfsf ólki.Lífefnaframleiðsla
fyrirtækisins styrkir stoðir
þjóðarbúsins, eða eins og áður
hefur verið sagt; „grasi sem annars
yxi til þess eins að sölna breytt í
beinharðan gjaldeyri“.
Nútíminn kallar á lausnir í
atvinnumálum sem byggjast á
þekkingu og hugviti til að draga
úr hlutfallslegu vægi einhæfrar
auðlindadrifinnar starfsemi. Ísland
er ríkt af náttúruauðlindum, nytjar
þeirra hafa lyft þjóðinni efnalega.
Hefbundnar nytjar eiga sér
endimörk en hugvitið brýtur þann
múr. Á því grundvallast starfsemi
Ísteka og annarra fyrirtækja sem
nýta frumauðlindir landsins í
þekkingardrifinni framleiðslu.
Í frumstarfsemi sinni, þar sem
blóð er tekið úr fylfullum hryssum
til að afla hráefnis, er Ísteka annt
um dýravelferð.
Fyrir um ári síðan komu upp
aðstæður sem vörpuðu rýrð á
orðspor fyrirtækisins. Mikið var þá
ofsagt en um sumt mætti segja að
gagnrýnendur hefðu komið fram
í hlutverkinu „sá er vinur sem til
vamms segir“, þó örugglega hafi
það ekki verið ætlunin og voru
hlutirnir þegar í stað færðir til betri
vegar í góðu samstarfi við þá sem
besta þekkingu hafa á hinum ýmsu
sviðum sem málið varðar.
Hert hefur verið á gæðakröfum,
gæðastaðlar yfirfarnir og gefin út ný
útgáfa gæðahandbókar, svo nokkuð
sé nefnt.
Minni framleiðsla í ár
Óhagræðið sem af málinu hlaust er
umtalsvert. Þannig er til að mynda
magnið sem safnaðist af blóði í ár
rétt um fjórðungi minna en árið áður
með tilheyrandi tekjumissi fyrir
bændur, fyrirtækið og þjóðarbúið.
Starfsstöðvar voru 90 í ár en tæplega
120 í fyrra. Heildarfjöldi hryssna í
blóðtöku var 4.779 hryssur og
fyljuðust 86,6% þeirra og urðu þar
með tækar í blóðsöfnun, þ.e. 4.141
hryssa.
Að vísu reyndust þær hryssur sem
einungis var tekið blóð úr einu sinni
vera 3,3% af heildarfjöldanum. Þær
eru að uppistöðu til geldar og fer því
nærri að meðalfrjósemin sé 83,3%.
Það er vel yfir meðaltali stofnsins en
rannsókn frá því snemma á níunda
áratugnum gaf meðalfyljun upp á
82,05%. Seinni tíma rannsóknir
hafa svo leitt í ljós tölur innan við
70%. Minnkaða frjósemi má rekja til
margháttaðra þátta sem flestir tengjast
breyttu hrossahaldi og kröfuharðari
ræktunarbúskap. Hryssur eru iðulega
fluttar um langan veg til vænlegustu
hestanna að talið er fyrir hverja
og eina þeirra en þeir eru um leið
undir meira álagi þar sem margar
hryssur eru hjá hverjum og einum,
kappsöm þjálfun og sýningaálag
getur og dregið úr frjóseminni.
Hvernig almennt séð er haldið
um frjósemisþáttinn hjá hryssum
í blóðnytjunum sem er vissulega
lykilþáttur upp á blóðsöfnunina er
mun nær því sem almennt gerðist
áður fyrr, s.s. á þeim tíma sem fyrri
rannsóknin var gerð. Í þessu eins og
fleiri þáttum, s.s. almennu heilsufari
og þroska folalda, koma blóðnytjarnar
vel út.
Mikil hækkun afurðaverðs
til bænda
Fyrirtækið hefur einsett sér að
snúa við þeirri þróun í minnkaðri
framleiðslu sem lýst var hér að ofan.
Nýtt greiðslukerfi var sett upp þannig
að vægi þeirra hryssna í hjörðinni
sem best gáfu af sér var aukið en
sýnt þótti að þessi aðgerð myndi geta
skilað bændum fjórðungshækkun í
afurðaverði til jafnaðar. Að auki var
grunntaxti blóðeiningar hækkaður um
8%. Þetta gekk eftir því andvirði blóðs
fór hjá meðalgóðri framleiðsluhryssu
úr kr. 70.000 í kr. 95.000, sem þýðir
að afurðaverðið hefur hækkað um
35,7% til jafnaðar. Til viðbótar sýna
tölur ársins að hlutdeild afurðahæstu
hryssnanna sem gefa blóð í sjö og
jafnvel átta skipti hefur aukist. Það
er því framþróun í stóðum bænda
hvað framleiðslueiginleikann varðar
sem er augljóslega arfbundinn. Það
sést glöggt á því að í stóði Ísteka,
sem telur 280 hryssur, eða tæp 6% af
heildarfjölda hryssnanna, hefur verið
framkvæmt markvisst úrval á grunni
þessa framleiðsluþáttar síðustu sjö
ár og hefur það ásamt því að gæta
þess vel að hafa stóðhópana litla
(um 15 hryssur hjá hverjum hesti)
og enn færri hjá óreyndum, gefið
fjórðungsaukningu í afurðum.
Þingmenn verða að kynna
sér málin áður en þeir láta til
skarar skríða
Það er að mati Ísteka ekki vafi á því
að meginástæða ákveðins brottfalls
sem varð meðal bænda og dýralækna
í ár sé sú ómálefnalega og ómaklega
herferð sem átt hefur sér stað meðal
ákveðins hóps erlendra aðila og
nokkurra þingmanna á Alþingi
sem beint hafa spjótum sínum
mjög harkalega gegn fyrirtækinu
undanfarin misseri. Þrátt fyrir
að Ísteka hafi lagt sig fram um
að útskýra aftur og aftur hvernig
málum sé háttað og haldið öllum
staðreyndum til haga hélt óhróðurinn
áfram – og er enn til umfjöllunar á
Alþingi.
Umfjöllun fjölmiðla hefur
mikið til verið einhliða, með
undantekningum þó, sbr. mjög
faglega og ítarlega fréttaskýringu
Bændablaðsins 25. ágúst sl.
Fyrirtækið er að sjálfsögðu opið fyrir
samræðum við blaða- og fréttamenn
og má sem dæmi nefna að orðið var
við óskum fulltrúa erlends fjölmiðils
að fá að vera viðstaddir blóðtökur í
sumar. Miðillinn hefur þegar birt þá
úttekt sína og hefur hún birst víða
um heim að undanförnu.
Ísteka hefur almennt ekki verið
í sviðsljósi fjölmiðla á starfstíma
sínum. Það er því skiljanlegt að
heilt yfir sé fólk, þingmenn þar á
meðal, ekki vel upplýstir um eðli
starfseminnar. Þó verður að gera þá
kröfu til þingmanna að þeir kynni sér
vel allar hliðar máls áður en þeir láta
til skarar skríða og hefðu þingmenn
Flokks fólksins betur gert það áður
en þeir lögðu frumvarp sitt fram að
nýju.
Kristinn Hugason,
samskiptastjóri Ísteka.
Kristinn
Hugason.
Hryssa í blóðtöku. Myndir / Óli Már
Um árabil
hefur staða
greinarinnar
verið bágborin
og viðvörunar-
ljósin blikkað
vegna bágrar
afkomu sauð-
fjárbænda.
Staðan hefur
að ein hverju
leyti batnað í ár með verðleið-
réttingum til bænda, þó er ljóst
að leiðrétting haustsins dugir
naumlega til að takast á við aukinn
kostnað bænda sem enn fer vaxandi.
Sauðfjárframleiðslan dregst nú hratt
saman, ef ekki á að verða hrun
þarf að spyrna við fæti og velta við
hverjum steini í því að bæta stöðu
greinarinnar.
Markaðssetning til neytenda
Öllum sem stunda sölu á vöru
og þjónustu til neytenda er ljóst
mikilvægi þess að minna á sig og
sínar vörur, halda á lofti gæðum
og sérstöðu. Afurðastöðvar í kjöti
sinna sumar ágætri almennri
markaðssetningu, en betur má ef
duga skal. Greinin á tækifæri til
úrbóta með því að hlusta á kröfur
nútímans og horfa til öflugra
skilaboða til neytenda. Sinna
fleiri staðsetningum á markaði en
einungis þeirrar þar sem lægst verð
fæst. Það eru
tækifæri í lengri
slátrunar- og
ferskvörutíma,
og að miðla öllu
því sem eykur
virði vörunnar.
Neytendur eru
margir tilbúnir
að greiða meira
fyrir fullvissu
um að óskum um upplýsingar sé
mætt og vel sé valið.
Til að ná mannsæmandi kjörum
fyrir sauðfjárbændur, sem er
eina leiðin til að viðhalda vilja
til framleiðslu, þarf að nýta alla
aðgreinandi þætti greinarinnar.
T.d. að íslenskt lambakjöt er
eina íslenska matvaran með
upprunavottun og sauðfjárrækt eina
íslenska búgreinin sem hefur bannað
notkun erfðabreytts fóðurs. Miðlun
þessa skapar aukið virði hvers kyns
afurða á öllum öðrum mörkuðum!
Með notkun upprunamerkis íslensks
lambakjöts og aðgreiningu með
vísan í fullar upprunamerkingar er
hægt að nýta tækifærin sem bjóðast.
Tækifæri sem fljóta fram hjá verði
verklagið áfram það sama og menn
hafa vanist.
Tækifæri
• Aukin upplýsingagjöf og
neytendamarkaðssetning
• Upprunamerkingar
• Neytendur eru með bændum í liði
• Íslenskt lambakjöt er hágæða
afurð
• Innanlandsmarkaður að mt.
neyslu ferðamanna
• Framleiðslujafnvægi er náð
• Fæðuöryggi er á dagskrá
• Meirihluti neytenda velur íslenskt
Ógnanir
• Aðgreiningu vantar
• Of lágt verð til bænda
• Of lágt útsöluverð
• Upprunamerkingar vantar
• Of skammur ferskvörutími
• Innflutningur
Raunvirði lambakjöts er hærra
en við eigum að venjast
Þegar horft er til nágrannalandanna
og verðmunar á milli kjöttegunda,
er ljóst að raunvirði lambakjöts er
mun hærra en íslenskir neytendur
eiga að venjast, og þarf að hækka
eigi greinin að geta þjónustað
markaðinn. Það getur verið
sársaukafullt fyrir neytendur að
ganga í gegnum nauðsynlega
breytingu því sjaldnast er fólk
tilbúið að borga meira fyrir vöruna,
nema breytingin sé vel rökstudd og
miðlað af þeim sem bera ábyrgð á
markaðssetningu og sölu. En það
er einungis á Íslandi sem lambakjöt
hefur keppt í verði við hvíta kjötið
samkvæmt úreltri aðferðafræði. Sú
verðsamkeppni getur ekki gagnast
bændum í neinni kjötgreinanna, en
himinn og haf er á milli framleiðni
og framleiðsluhraða greinanna auk
fjölmargra annarra aðgreinandi
þátta.
Innflutningur á lambakjöti
Á innanlandsmarkaði er nú á ný boðið
upp á innflutt lambakjöt og hafa
fjögur fyrirtæki aflað sér tollkvóta
upp á 345 tonn á árinu. Innflutningur
er samkvæmt hagstofutölum fyrstu
9 mánuði ársins einungis 6,5 tonn,
svo búast má við að innflutningur
aukist fljótlega. Hverjir kaupa svo
vöruna og selja neytendum? Hingað
til a.m.k. ekki fyrirtæki sem auglýsa
það að lambið sé innflutt og er rík
ástæða til að benda neytendum á að
spyrja ávallt um upprunann. Hvar
sem varan er borin á borð, í verslun,
á veitingahúsi eða í mötuneyti.
Eftirfarandi fyrirtæki hafa fjárfest
í tollkvóta upp á 345 tonn árið 2022.
• Stjörnugrís - 281 tonn
• Ekran, heildverslun - 40 tonn
• Innnes, heildverslun - 20 tonn
• Samkaup - 4 tonn
Yfirgnæfandi meirihluti neytenda
kýs íslenskar matvörur sé þess nokkur
kostur og margir eru tilbúnir að greiða
meira fyrir upprunamerktar íslenskar
afurðir. Svörum kallinu!
Trausti Hjálmarsson,
formaður deildar sauðfjárbænda

Hafliði Halldórsson,
framkvæmdastjóri Icelandic Lamb.
Hafliði
Halldórsson.
Trausti
Hjálmarsson.
Markaðsstaða íslensks lambakjöts