Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Qupperneq 7

Sveinn Guðmundsson
7 ..
Ekki eru nein dæmi um að slíkar stefnur hafi verið innleiddar á heilbrigðisstofnunum hérlendis.
Ein tilraun var gerð en Þóra Jenný Gunnarsdóttir, Nanna Friðriksdóttir og Agnes Smáradóttir mót-
uðu stefnu um viðbótarmeðferðir á Lyflækningasviði II á Landspítalanum 2008 (sem var krabba-
meinsdeild á þeim tíma) en stefnunni var ekki fylgt eftir. Samt sem áður hefur hluti heilbrigðisstarfs-
manna, með hjúkrunarfræðinga í farabroddi, leitað sér upplýsinga um og jafnvel aflað sér menntunar
í ýmsum óhefðbundnum eða viðbótarmeðferðum.
Björg Helgadóttir, Rúnar Vilhjálmsson og Þóra Jenný Gunnarsdóttir (2010) halda því fram að hjúkr-
unarfræðingar á Íslandi hafi lengi verið jákvæðir gagnvart óhefðbundnum meðferðum og notkun þeirra
og að heildræn sýn meðferðanna rími vel við hugmyndafræði hjúkrunar (sjá einnig Lovísa Baldurs-
dóttir, Nanna Friðriksdóttir, Cecilie Björgvinsdóttir, Hanna Karen Kristjánsdóttir og Lilja Jónsdóttir,
2002, og Kristín Björnsdóttir, 2005). Björg, Rúnar og Þóra Jenný (2010) bæta því svo við að hjúkrunar-
fræðingar noti nú þegar ákveðnar gagnreyndar viðbótarmeðferðir á heilbrigðisstofnunum.
Hvort sem það er vegna hvatningar landlæknis í úttekt Anderson frá 2000, skýrslu heilbrigðisráð-
herra frá 2005, heildrænnar hugmyndafræði hjúkrunar, áhrifa nýaldarhreyfingarinnar eða af öðrum
ástæðum þá vinnur hluti hjúkrunarfræðinga með þessar meðferðir á einn eða annan hátt. Sem dæmi
má nefna að Fagdeild um viðbótarmeðferð í hjúkrun var stofnuð 23. september 2010 og þar voru
haldnir voru fræðslufundir um óhefðbundnar og viðbótarmeðferðir. Í maí 2018 var nafni fagdeildar-
innar breytt í Fagdeild um samþætta hjúkrun (e. integrative nursing) í samræmi við alþjóðlega um-
ræðu (Sigrún Sigurðardóttir, 2019). Hjúkrunarfræðingar hafa enn fremur gert rannsóknir á ýmsum
meðferðarformum (t.d. Hólmfríður Margrét Bjarnadóttir og Árún K. Sigurðardóttir, 2011; Kolbrún
Þórðardóttir, Ragnhildur Guðmundsdóttir, Helga Zoëga, Unnur A.Valdimarsdóttir og Berglind Guð-
mundsdóttir, 2014; Þóra Jenný Gunnarsdóttir, Lilja Jónasdóttir og Nanna Friðriksdóttir, 2011) til að
meta gagnsemi þeirra. Námskeið fyrir hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða hafa verið haldin á vegum
Hjúkrunarfræðideildar Háskóla Íslands og Endurmenntunar Háskóla Íslands þar sem viðbótarmeð-
ferðir eru kynntar og hvernig megi nýta þær í starfi (Viðskiptablaðið, 2008). Einnig má nefna að í
rannsókn á notkun viðbótarmeðferða í hjúkrun á Landspítalanum greindu 30 deildarstjórar frá því
að sjúklingum á deildum þeirra væri boðin viðbótarmeðferð í einhverju formi (Þóra Jenný Gunn-
arsdóttir, Guðrún Elka Róbertsdóttir og Salóme H. Gunnarsdóttir, 2016). Helstu meðferðirnar sem
voru veittar eru nudd og slökun en einnig var boðið upp á ilmolíur, heilun, nálastungur, dáleiðslu,
núvitund, heita bakstra, tónlist og fleira. Deildarstjórarnir töldu að meðferðirnar bæti almenna líðan
og dragi úr einkennum eins og t.d. kvíða. Læknar hafa ekki sýnt þessum málaflokki nærri eins mikla
athygli opinberlega og hjúkrunarfræðingar nema þá helst til þess að vara við skottulækningum og
kukli (t.d. Karl Anderson, 2006; Svanur Sigurbjörnsson, 2012.
Eins og sýnt hefur verið hér að framan er sambandið á milli opinberrar og óhefðbundinnar heil-
brigðisþjónustu flókið og tengist félagslegum breytingum á Íslandi og víðar. Heilbrigðisyfirvöld
annars vegar og einstakir læknar hins vegar hafa ólíka sýn á málaflokkinn. Í sumum tilfellum er mælt
með samvinnu á milli kerfanna en í öðrum er einstaka meðferðum eða jafnvel óhefðbundinni heil-
brigðisþjónustu í heild lýst sem óvísindalegu kukli. Hluti hjúkrunarfræðinga hefur hins vegar sýnt
málaflokknum talsverða fræðilega athygli með stofnun fagfélaga, rannsóknum og ýmsu námskeiða-
haldi er tengist óhefðbundnum eða viðbótarmeðferðum. Einnig eru dæmi um að hjúkrunarfræðingar
hafi gert tilraunir til að móta stefnur um notun viðbótarmeðferða. Hjúkrunarfræðingar eru því í afar
áhugaverðri stöðu á milli opinberrar og óhefðbundinnar heilbrigðisþjónustu. Með heildræna hug-
myndafræði fagsins í huga mætti líta á hjúkrunarfræðinga sem brú á milli ólíkra hugmyndafræða.
Hér á eftir verður greint frá niðurstöðum viðtals- og þátttökurannsóknar á reynslu og upplifun hjúkr-
unarfræðinga af því að takast á við þessi tvö kerfi í starfi sínu sem heilbrigðsstarfsmenn og utan þess.
Aðferðafræði
Rannsóknin er etnógrafísk og hefur það markmið að skilja merkingu og skynjun hópsins sem verið
er að rannsaka í tengslum við menningu hans, þ.e. hvernig hópurinn lítur á heiminn út frá stöðu