Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Side 101

Hermína, Rúnar, Jórunn, Birna María og Sigríður Margrét
101 ..
greina nemandann og gefa ráð í kjölfarið í krafti sérþekkingar sinnar en fulltrúar skólans eru ráð-
þegar. Skólinn og starfsfólk hans getur vissulega notið góðs af ráðum sérfræðinganna en ekki virðist
þó alltaf ljóst hver ber í raun og veru ábyrgðina. Hvorki starfshæfni kennara né samanlögð hæfni
skólans til að fyrirbyggja vandamál og bregðast við þeim af eigin rammleik þróast, og ekki er á vísan
að róa með árangur eða raunverulegar umbætur sem koma nemandanum til góða.
Í þessari grein höfum við leitast við að rökstyðja þá niðurstöðu að til þess að efla hlutdeild
skólaþjónustu sveitarfélaga í framgangi stefnu um menntun fyrir alla þurfi að hún að nálgast við-
fangsefni sín í auknum mæli frá félagslegu sjónarhorni og með skólamiðaðri ráðgjöf (Gutkin og
Curtis, 2009; Larney, 2003) og markvissari samhæfingu sérfræðinga innan skólans og þjónustukerfa
utan hans (Skoglund, 2014). Þá er stuðningur við nemendur settur í samhengi við námsumhverfi og
námsaðstæður þeirra, litið á sterkar hliðar frekar en að einblína á þær veiku, sérfræðingar innan og
utan skóla leita sameiginlega lausna á jafnréttisgrundvelli, ábyrgðin á því að vinna með einstökum
nemendum hvílir á starfsfólki skólans og það eflist sem fagfólk af því að taka þátt í ráðgjafarferlinu.
Þrátt fyrir margvíslega viðleitni og yfirlýstan vilja innan skólaþjónustunnar til að sveigja starfsemi
hennar í þessa átt virðist enn nokkuð í land. Skortur virðist vera á starfsfólki með menntun sem
hentar kennsluráðgjöfum og starf sálfræðinga virðist skilgreint undir hinum klínísku formerkjum
fremur þeim formerkjum skólasálfræði sem felast í hinni skólamiðuðu nálgun.
Hlutverk skólaþjónustu eru margvísleg og krefjandi. Fyrsta markmið hennar er að styðja skóla til
að fyrirbyggja vandamál og efla hæfni þeirra til að bregðast markvisst við þeim sem óhjákvæmilega
koma upp áður en til eru kallaðir utanaðkomandi sérfræðingar. Þegar það gerist getur niðurstaðan
vitaskuld orðið sú að til þurfi að koma formleg greining á vanda nemenda í skóla eða utan hans og
jafnvel meðferð. Til þess hafa þeir nemendur sem á því þurfa að halda, og fjölskyldur þeirra, ský-
lausan rétt. En ef greining á nemandanum sjálfum, fremur en námsaðstæðum hans, er alltaf fyrsti
kosturinn er hætt við að þeim nemendum sem rekast á veggi í skólakerfinu haldi áfram að fjölga og
greiningarþörfin vaxi öllum yfir höfuð, hversu vel sem skólaþjónusta er mönnuð og hversu mikið
sem aðrar greiningarstofnanir eru efldar. Til lengri tíma litið verður afleiðingin af því bjargarskortur
og áframhaldandi óöryggi gagnvart stefnunni um menntun fyrir alla.
Heimildaskrá
Anastasov, B. og Ristevska, M. (2019). The role of the counselor in the pedagogical counseling process. International
Journal of Education Thatcher, 9(18), 54-59. https://doi.org/10.20544/teacher.18.06
Anna Lilja Þórisdóttir. (26. janúar 2021). 343 börn bíða í allt að tvö ár eftir greiningu. https://www.ruv.is/frett/2021/01/26/
343-born-bida-i-allt-ad-tvo-ar-eftir-greiningu?itm_source=parsely-api
Birna María Svanbjörnsdóttir, Hermína Gunnþórsdóttir, Jórunn Elídóttir, Rúnar Sigþórsson og Sigríður Margrét Sigurðar-
dóttir. (2020a). Skólaþjónusta sveitarfélaga við leik og grunnskóla. Niðurstöður spurningakönnunar til leikskólastjóra,
grunnskólastjóra og forsvarsaðila skólaþjónustu https://www.unak.is/is/rannsoknir/rannsoknir-vid-ha/skolathjonusta-
sveitarfelaga-vid-leik-og-grunnskola-stefna-umgjord-fjarmognun-og-starfshaettir
Birna María Svanbjörnsdóttir, Hermína Gunnþórsdóttir, Jórunn Elídóttir, Rúnar Sigþórsson, Sigríður Margrét Sigurðardótt-
ir og Trausti Þorsteinsson. (2020b). Skólaþjónusta sveitarfélaga við leik- og grunnskóla. Niðurstöður tilviksrannsóknar.
https://www.unak.is/is/rannsoknir/rannsoknir-vid-ha/skolathjonusta-sveitarfelaga-vid-leik-og-grunnskola-stefna-um-
gjord-fjarmognun-og-starfshaettir
Birna María Svanbjörnsdóttir, Sigríður Margrét Sigurðardóttir, Trausti Þorsteinsson, Hermína Gunnþórsdóttir, Jórunn
Elídóttir. (2021). Skólaþjónusta sveitarfélaga: starfsþróun og skólar sem faglegar stofnanir. Tímarit um uppeldi og
menntun 30(2), 3–27. https://doi.org/10.24270/tuuom.2021.30.5
Berghs, M. J., Atkin, K. M., Graham, H. M., Hatton, C. og Thomas, C. (2016). Implications for public health research
Aftanmálsgreinar
i Niðurstöður þeirrar rannsóknar hafa verið kynntar í tveimur skýrslum (Birna Svanbjörnsdóttir o. fl. 2020a, 2020b) og
tímaritsgreinum (Birna María Svanbjörnsdóttir o. fl., 2021; Rúnar Sigþórsson o. fl. 2022; Sigríður Margrét Sigurðar-
dóttir o. fl. 2022) og rannsóknarhópurinn hefur kynnt þær á ráðstefnum og málþingum.
ii Grunnskýrslan er aðgengileg sem viðauki við skýrslu um niðurstöður spurningakönnunarinnar (Birna María Svan-
björnsdóttir o. fl., 2020) á slóðinni: https://www.unak.is/static/files/pdf-skjol/2020/rannsoknir/grunnskyrsla.pdf