Íslenska þjóðfélagið - 16.12.2022, Síða 114

„Manni líður eins og maður sé alltaf að stara í ginið á ljóninu“ Viðhorf ungra kvenna til barneigna
114 ..
gerði við allt, var mjög handlaginn og þreif alveg heima án þess að vera beðinn um það“ (Marta). Að
alast upp við kynjaða verkaskiptingu, á heimili þar sem álagið hvílir fyrst og fremst á móður, leggur
grunn að væntingum þátttakenda til móðurhlutverksins. Katrín lýsir upplifun af móður sinni, sem
reyndi að halda öllum boltum á lofti:
Af því að ég man eftir henni bara alltaf útbrunninni á þú veist, vinna ógeðslega
mikið og koma svo heim og ætla að vera fullkomin mamma og eitthvað svona,
og þá varð hún bara grumpy og hafði ekki tíma, af því að hún var svo mikið að
reyna að vera fullkomin (Katrín)
Viðmælendur okkar sjá móðurhlutverkið sem þvingandi þar sem kröfur og ábyrgð deilast ekki jafnt á
foreldra. Þær telja móðurhlutverkið einkennast af fórnum og erfiðleikum sem geri það lítt aðlaðandi.
Ungu konurnar sjá síðan foreldrahlutverkin endurskapast á milli kynslóða meðal vinkvenna sinna,
sem að þeirra mati taka á sig meira en sanngjarnan skerf af vinnu á heimilum sínum, líkt og þeirra
eigin mæður gerðu þegar þær voru ungar. Embla lýsir þessari algengu upplifun sem vonbrigðum:
Mér finnst aðallega bara vonbrigði að sjá, eins og núna eru vinkonur mínar að
eignast börn, og mér finnst við allar og þær vera allar mjög jafnréttisþenkjandi
en samt er ég að sjá svo mikið, þú veist, þær eru flestar í fæðingarorlofi og enn
með lítil börn svo það er kannski ekki endilega hægt að segja, en mér finnst þetta
samt vera að þróast rosalega mikið í að; já, hann ætlar ekkert að vera að taka
fæðingarorlof því hann ætlar bara að vera að vinna og hann er náttúrulega á hærri
launum en ég svo það borgar sig ekkert fyrir hann að taka orlofið (Embla)
Viðmælendum er tíðrætt um ábyrgðina sem lögð er á herðar mæðra fremur en feðra og samfélags-
kerfin sem geri ráð fyrir því. Í því samhengi vísa konurnar oft í hugtakið um þriðju vaktina sem
inniheldur þá hugrænu ábyrgð sem felst í skipulagningu, yfirsýn og ábyrgð á fjölskyldulífinu. Í
nærumhverfi viðmælenda eru það mæður en ekki feður sem standa þessa vakt. Konurnar lýsa para-
samböndum og foreldrasamböndum í sínu nánasta umhverfi og furða sig á hve stutt samfélagið er
komið á leið þegar kemur að jafnrétti á þessu sviði. Í því samhengi kallar Anna eftir afgerandi um-
bótum á þátttöku karla innan heimilis:
Og það er alveg í kringum mig, þar sem að feður eru mjög virkir þátttakendur í
uppeldi og heimilishaldi, en á meðan það er enn þá samt svona undantekningin á
mínum aldri frekar en reglan, þá er þetta ekki brjálæðislega aðlaðandi sko (Anna)
Konurnar standa frammi fyrir því verkefni að samrýma femínísk gildi og væntingar um kynjajafn-
rétti við uppeldi sem einkenndist af kynjaðri verkaskiptingu og samtíma sem einkennist af kynj-
uðum kröfum og væntingum.
Ljónin í veginum – „rétti“ tíminn
Áherslan hjá mörgum viðmælenda er á mikilvægi þess að „koma sér fyrir“ og ná ákveðnum starfs-
frama og fjárhagslegu öryggi áður en barneignir koma til sögunnar og flækja veruleikann enn frekar.
Karítas lýsir samfélagi og vinnumarkaði sem einkennist af harðri samkeppni og upplifir „[mikinn]
keppnisand[a] í fólki á mínum aldri finnst mér, til að ná bestu vinnunum, bestu stöðunum, bestu
menntuninni, bestu heimilunum.“ Félagslegur samanburður og lífsgæðamarkmið móta þannig
ákvarðanatöku viðmælenda en hluti þátttakenda hafði einnig áhyggjur af því að eiga ekki nógu gott
bakland ef eitthvað kæmi upp á og að festast í fátæktargildru sem myndi hindra framfærslu barna.
Áhersla á fjárhagslega óhagkvæmni barneigna var áberandi í orðræðu þátttakenda, sérstaklega hjá
þeim sem fæddust inn í verkamannastétt eða mátu félags- og/eða efnahagslegar aðstæður sínar í
æsku sem bágbornar. Á heildina litið voru væntingar um að barneignum fylgi veruleg skerðing á
veraldlegum gæðum, en ekki síður persónulegu frelsi: