Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Blaðsíða 73

3. tbl. 97. árg. 2021 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 71
Hún hefði einhvern veginn ekki náð því hvernig hún gæti nýtt
sér þessi verkfæri.
Ég hef ekkert nýtt það ég las náttúrlega fyrir tímana og
síðan áttum við að gera heimavinnuna en það var bara
ekki að virka hjá mér, við áttum að hugsa um eitthvað
svona aðstæður og það var bara einhvern veginn ekkert
sem ég gat tekið upp, jú jú ég er búin að þjást af þunglyndi
... ég var einhvern veginn ekki að ná því hvernig ég á að
nýta þetta (Rún).
Upplifun þessarar konu var í talsverðu ósamræmi við upplifun
hinna kvennanna sem mögulega felst í þeirri slæmu andlegu
líðan sem hún sjálf lýsti og gat hún því ef til vill ekki nýtt sér
námskeiðið.
Að hafa meiri stjórn á huganum og líkamanum
Þriðja meginþemað nefndist að hafa meiri stjórn á huganum
og líkamanum sem skipt var í fimm undirþemu sem lýstu
nánar andlegri, líkamlegri og félagslegri líðan kvennanna eftir
námskeiðið. Þau voru; meira sjálfstraust; betri líkamleg líðan;
bara alveg glötuð; líkamsímynd óléttunnar; og maður hefur
þörf fyrir félagsleg tengsl.
Í fyrsta undirþemanu lýstu konurnar eigin niðurrifshugsunum
eins og Telma og Ester, hvaða áhrif það hafði að hafa meiri
stjórn á hugsununum sem hafði þau áhrif að þær fundu fyrir
meira sjálfstrausti.
Já, mér finnst þetta bara hafa gert mig sterkari þannig að
maður getur tekist á við meira og gefið sjálfum mér meira
svigrúm ... þetta styrkir mann alveg mjög mikið mér finnst
bara eins og ég upplifi að ég geti gert allt núna þetta er
pínu þannig ... geggjaður sigur að hafa meiri stjórn á
huganum og líkamanum (Telma).
Annað undirþemað lýsti því hvaða áhrif bætt andleg líðan
hafði á líkamlega líðan eins og Jóhanna sem var að glíma
við kvíða, þunglyndi og lágt sjálfsmat og þegar henni leið illa
andlega þá fann hún oft fyrir líkamlegum einkennum en hún
fann fyrir betri líðan eftir námskeiðið.
Þriðja undirþemað lýsti því að ekki hafði öllum tekist að bæta
líðan sína eftir námskeiðið. Rún leið ekki nógu vel, hún var
framtakslaus og hennar leiðir höfðu ekki virkað nógu vel og
námskeiðið nýttist henni lítið. Henni fannst sjálfsmyndin sín
vera mismunandi og stundum fannst henni hún bara alveg
glötuð og Jóhanna tók í svipaðan streng:
Það er alltaf pínu ótti í mér, á ég eftir að, þú veist, muna
allt sem ég þarf að gera, eða á ég eftir að elska þetta barn
jafnmikið og ég elska hin börnin ... það er þessi kvíði,
þunglyndi og lélegt sjálfsmat þetta fer allt svona í hring og
þetta er eins og spírall og tengist allt (Jóhanna).
Næsta undirþema, líkamsímynd óléttunnar lýsti líðan kvenna
sem höfðu verði barnshafandi eða nýbúnar að eiga barn.
Þær töluðu um líkamlegu breytingarnar sem áttu sér stað á
meðgöngunni og það hvernig fólk talar við konur, til dæmis
eins og að tjá sig um stærð á bumbunni og hvernig konur líta
út á meðgöngunni. Þær höfðu upplifað að ummæli sem aðrir
létu falla um þær sem barnshafandi konur, höfðu ekki góð
áhrif á andlega líðan þeirra. Þessi umræða olli áhyggjum og
kvíða hjá nokkrum konum en sumar létu þau ekki á sig fá eins
og Helga var með sterka sjálfsmynd og tók þetta ekki inn á sig
en hún sagði:
Maður á bara að vera glaður með það sem maður er og
að maður sé heilbrigður og að allt muni ganga vel og
bumban skiptir engu máli, hvort hún er stór eða lítil eða
skökk (hlátur) nei fattarðu þetta var tekið fyrir og það voru
margar að glíma við kvíða sem tengist þessu (Helga).
Síðasta undirþemað fjallar um þá jákvæðu breytingu sem
hafði orðið á félagslegri virkni þeirra. Þær töluðu um að maður
hefur þörf fyrir félagsleg tengsl eftir námskeiðið, sumar ræddu
það sérstaklega en það kom einnig fram í breyttri hegðun.
Nokkrar voru að glíma við félagskvíða og það gat verið
hindrun að fara út og hitta fólk eða fara og vera í margmenni
en þær voru að reyna að láta félagskvíðann ekki stoppa sig,
eins og Ester sagði:
Maður hefur þörf fyrir félagsleg tengsl og mér finnst
gaman að vera í kringum fólk en þegar kvíðinn er mikill
þá einhvern vegin tekur hann yfir þannig að það er gott
að fara á staðinn en ekki loka sig af eins og maður vill
stundum gera, það er bara alls ekki gott að loka sig af, ég
hef alveg gert það stundum (Ester).
Stuðningurinn og eftirfylgnin skiptir öllu máli
Fjórða meginþemað fjallaði um það að stuðningur og eftirfylgd
skipti öllu máli. Þær sögðu frá mismunandi reynslu þegar
spurt var um stuðning. Hann var þrenns konar: Stuðningur
eða eftirfylgni frá heilsugæslunni, stuðningur frá hópnum
á námskeiðinu og stuðningur frá fjölskyldu og vinum.
Stuðningurinn skiptist svo í fjögur undirþemu sem lýsti nánar
hvernig konurnar upplifðu stuðninginn og eftirfylgnina;
mikilvægt að spyrja um líðan; halda líka sjálfar áfram þessari
vinnu; maður er ekki einn; og að tala opinskátt.
Fyrsta undirþemað var mikilvægt að spyrja um líðan og gefa
sér tíma. Konurnar sögðu frá mismunandi reynslu en flestar
óskuðu eftir og töldu mikilvægt að fá meiri stuðning og
eftirfylgni frá heilsugæslunni eins og frá ungbarnaverndinni.
Þær sem voru barnshafandi eða nýbúnar að eiga ræddu um
hvað það var mikilvægt að hafa námskeið fyrir barnshafandi
konur. Telma og Jóhanna, höfðu svipaða reynslu og sögu að
segja, þær fengu betri þjónustu núna en þegar þær voru að
eiga sín fyrstu börn.
Ég hef aldrei verið greind með neitt sérstakt fæðingar-
þunglyndi eða neitt á meðgöngunum en þetta er búið að
vera til staðar lengi hjá mér ... en þetta er í fyrsta skipti
sem að gripið er inn í og ég fæ aðstoð á fjórðu meðgöngu,
það hefði verið rosa gott að fá aðstoð fyrr (hlær) en
eftirfylgnin skiptir öllu máli og að gefa mömmunum líka
tíma og mikilvægt að spyrja um líðan, sinna þeim betur
(Jóhanna).
Annað undirþemað var nefnt; halda líka sjálfar áfram þessari
vinnu. Þær töluðu um að þeim fannst mikilvægt að fá líka
einstaklingstíma hjá sálfræðingnum á heilsugæslunni og vildu
svo halda áfram þessari vinnu sjálfar og þiggja stuðning eins
Ritrýnd grein | Peer review