Gátt - 2010, Side 12

12
F R Æ Ð S L U M I Ð S T Ö Ð A T V I N N U L Í F S I N S
g á T T – á R S R I T – 2 0 1 0
S T A R F S T E N g T
Starfsmenn lítilla fyrirtækja sækja síður símenntun en starfs-
menn stórra fyrirtækja. Tímaþátturinn spilar hér stórt hlut-
verk, gjarnan er erfitt fyrir fólk í litlum fyrirtækjum að fara frá
vegna fræðslu. Aðrir starfstengdir þættir eru meðal annars að
„þess gerist ekki þörf“ – starfsins vegna og að tímasetning
henti illa (Bolder o.fl., 1994). Enn annað sjónarhorn er þegar
fólk varpar ábyrgðinni á þátttöku sinni í fræðslu á vinnu-
veitandann eða vinnumálastofnanir og segja að sér hafi ekki
verið boðið, eða hafi ekki rétt á þátttöku í fræðslu vegna
stöðu sinnar. Þá kom fram í franskri rannsókn að lausráðið
fólk, eða fólk ráðið til reynslu treysti sér ekki til að rugga
bátnum með því að fara á námskeið (Perez, 2009).
F j Ö L S K Y L d A
Það er þekkt að fjölskylda og stuðningur fjölskyldu hafi
úrslitaáhrif á námsárangur barna. Hvað fullorðna varðar kom
fjölskylduábyrgð einmitt oft fram sem ástæða fyrir fjarveru
frá fræðslu. Þar má nefna þætti á borð við mikið álag og
ábyrgð heima fyrir, lítinn skilning og stuðning fjölskyldu og
maka svo og skort á barnagæslu. Það kemur víst fæstum á
óvart að konur eru mun líklegri en karlar til þess að taka ekki
þátt í fræðslu vegna fjölskylduaðstæðna sinna (Jón Torfi Jón-
asson og Jóhanna Rósa Arnardóttir, 1999; McGivney, 1996;
Merriam o.fl., 2007). Konur setja gjarnan nám makans í for-
gang og fresta eigin námi. „Ég er að bíða eftir að maðurinn
minn klári námið“ sagði 29 ára bankastarfsmaður og 43 ára
kona í skrifstofustarfi lýsti því hvernig hún hefði ekki hugað
að því að taka sjálf þátt í fræðslu fyrr en hún hafði stutt mak-
ann í gegnum nám: „Þegar það er búið…þá fer ég svona
sjálf að spá að það væri nú svolítið sniðugt fyrir mig að klára
mitt nám.“ Þá er nokkuð um það að konur telji sig ekki geta
farið í nám á meðan börnin eru ung og á það sérstaklega en
ekki eingöngu við um einstæðar mæður. „Þegar hún verður
eldri, þá kannski, getur maður farið að, hefur líka meiri tíma,
til að mennta sig“ sagði 34 ára verslunarstarfsmaður. „Ég er
svoldið að bíða eftir að þau vaxi aðeins“ sagði 37 ára skrif-
stofustarfsmaður.
á H U g I
Ætli áhugi sé ekki það sem flestir gefa upp sem ástæðu fyrir
að læra eitthvað. Í mörgum rannsóknum kemur greinilega
fram að áhugaleysi sé skýring á því að sumir sækja ekki
skipulagða fræðslu (Bolder o.fl., 1994; Jón Torfi Jónasson
og Jóhanna Rósa Arnardóttir, 1999; Jón Torfi Jónasson
og Jóhanna Rósa Arnardóttir, 2001; Merriam o.fl., 2007;
Ostiguy o.fl., 1998). Önnur hlið á málinu er að viðkomandi
finni ekkert sem vekur áhuga, skólar og fræðslumiðstöðvar
bjóði ekki upp á nám sem vekur áhuga viðkomandi. Flestar
konurnar í hópi viðmælenda okkar töldu að áhugaleysi hefði
haft mikið að segja um að þeir luku ekki námi. Ein konan,
32 ára leikskólakennari, lýsti því hvernig henni hefði fund-
ist „þetta svona svolítið waste of time“ og önnur, 32 ára
þroskaþjálfi, sagðist hafa verið orðin svo áhugalaus að hún
„nennti ekki að læra, nennti ekki að mæta, var alveg sama“.
Að sama skapi kemur fram að viðmælendurnir telja áhuga
á námsefninu skipta sköpum fyrir þátttöku í fræðslu. „Ef ég
hefði brennandi áhuga á einhverju þá myndi ég alveg geta
það og ég myndi láta það gerast“ sagði 40 ára verslunar-
starfsmaður.
ó V I Ð E I g A N d I N á M S F R A M b o Ð
Sumir hafa ekki sótt fræðslu vegna þess að þeir fundu ekki
fræðslutilboð við hæfi. Sömu sögu þekkjum við úr okkar
eigin gögnum, þannig talaði ein konan, 40 ára verslunar-
starfsmaður, um að hafa leitað lengi eftir námi sem vekti
áhuga hennar og hentaði henni en án árangurs. Algengt var
að viðmælendur okkar kvörtuðu undan því að vita ekki hvað
þeir ættu að læra. Áðurnefnd kona sagði, „… ég veit ekkert
hvað ég vil verða þegar ég verð stór“ og svipað var uppi
á teningnum hjá 29 ára leikskólastarfsmanni sem „… vissi
aldrei hvað [hún] vildi.“ Undir þessa skýringar mætti líka
fella flokk hindrana sem í sumum nýrri greinum er kallaður
kennslufræðilegar hindranir. Fræðsluformið sem er í boði
hugnast ekki viðkomandi svarendum. Fullorðinsfræðsla er oft
og tíðum skipulögð af háskólamenntuðu fólki, sem gjarnan
les, hlustar, talar og skrifar til að læra. Nýlegar rannsóknir
á námi fullorðinna, meðal annars á svo kölluðum náms-