Gátt - 2010, Síða 85

85
F U L L o R Ð I N S F R Æ Ð S L A o g S T A R F S M E N N T U N
g á T T – á R S R I T – 2 0 1 0
g E T U M V I Ð g L Æ T T N á M S á H U g A F U L L o R Ð I N N A
M E Ð H V E T j A N d I K E N N S L U H á T T U M ?
HELgA SIgURjóNSdóTTIR
Helga Sigurjónsdóttir
Margt bendir til að sá stóri hópur íslenskra ungmenna, sem
hverfur frá framhaldsskólanámi, hafi verið vanræktur. Í því
felst oft bæði persónulegur harmleikur og íslenskt samfélag
fer á mis við mikinn mannauð. Sú hætta hefur nú magnast
verulega með efnahagskreppu og atvinnuleysi. Ungt fólk án
menntunar er sá hópur sem viðkvæmastur er fyrir atvinnu-
leysi. Fram hefur komið að langtímaatvinnuleysi ungs fólks,
sem hefur enga menntun umfram grunnskólamenntun, er
að verða alvarlegt vandamál hér á landi. Símenntunarmið-
stöðvar, framhaldsskólar og frumgreinadeildir taka á móti
þessum einstaklingum til náms en það er ekki alltaf einfalt
mál þar sem einmitt þessi hópur hefur að öllum líkindum
takmarkaðan námsáhuga.
Mikilvægt er að nýta fyrirliggjandi þekkingu til þess að
mæta þörfum þessa hóps eins vel og hægt er. Í þessari grein
ætla ég að segja frá hugmyndum Raymond J. Wlodkowski
sem hann setur eru fram í bókinni ‘Enhancing Adult Motiva-
tion to Learn’. Ég hreifst mjög af þessari bók og þeim mann-
skilningi sem hugmyndir höfundar eru byggðar á. Sérlega
áhugaverð þykir mér sú skoðun hans að fræðsluskipuleggj-
endur og leiðbeinendur beri siðferðilega og faglega
ábyrgð á því að gera nám aðgengilegt og árangursríkt fyrir
alla fullorðna, ekki síst fyrir þá hópa sem orðið hafa út undan
eða verið vanræktir í skólakerfinu og hafa því takmarkaðan
námsáhuga. Í þessa umfjöllun flétta ég nokkrar vísanir í
rannsókn Svanfríðar Jónasdóttir á námsáhuga fullorðinna
með litla formlega menntun og viðtöl við fullorðna náms-
menn til þess að tengja umfjöllunarefni Wlodkowski við
okkar raunveruleika.
Bókin er skrifuð sem hagnýt heimild fyrir fræðsluskipu-
leggjendur, leiðbeinendur og aðra þá sem starfa að fræðslu-
málum fullorðinna. Fyrri hluti hennar er fræðileg umfjöllun
um áhugahvöt og áhrif hennar á kennslu. Meginefni hennar
er þó ítarleg greinargerð um sextíu kennsluaðferðir og hvernig
hægt er að flétta þær inn í kennsluáætlun með því mark-
miði að efla og styðja námsáhuga fullorðinna. Það er mikill
fengur að því að hafa aðgang að
svo ítarlegri lýsingu á fjöldamörgum
kennsluaðferðum sem eru til þess
fallnar að glæða námsáhuga. Þó
aðferðirnar séu flestar velþekktar og
þróaðar af öðrum eru þær hér settar
í samhengi við meðvitaða skipu-
lagningu á námsferli sem markvisst
ýtir undir áhuga.
M E N N I N g o g N á M S á H U g I
Leiðbeinendur fullorðinna eru án efa sammála um að náms­
áhugi hefur jákvæð áhrif á námsárangur og gerir námsferlið
auðveldara. En áhrifin eru gagnkvæm því að námið sjálft
og námsferlið hafa sömuleiðis mikil áhrif á námsáhugann.
Leiðbeinendur geta því haft talsverð áhrif á námsáhugann
– bæði hvetjandi og letjandi – með vali á kennsluaðferðum,
leiðsögn sinni og öðrum þáttum námsferlisins. Til mikils er
að vinna því við þekkjum það vel að þegar námsmenn eru
áhugasamir meðan á námsferli stendur gengur allt greiðlega,
samskipti eru góð, kvíði minnkar, sköpunarkraftur losnar úr
læðingi og nám á sér stað. Námsmenn, sem ljúka námi fullir
áhuga á því sem þeir hafa lært, eru líklegri til að nota það í lífi
og starfi og sýna viðfangsefninu viðvarandi áhuga. Það má
einnig ætla að námsmenn séu líklegri til að vilja læra meira
um viðfangsefnið og viðhalda þekkingu sinni með símenntun
eftir því sem þeir upplifa fleiri jákvæð og hvetjandi námsferli.
(Wlodkowski, 2008:bls. 6)
Leiðbeinandi hefur oft og tíðum annan menningarlegan
bakgrunn en nemendurnir. Háskólamenntaður einstaklingur
af höfuðborgarsvæðinu, sem tekur að sér að leiðbeina ungu
fólki á landsbyggðinni, með neikvæða skólareynslu og litla
formlega menntun, hefur að mörgu leyti öðruvísi menn-
ingarbakgrunn en nemendurnir. Þetta getur truflað tengsla-
myndum og námsferli nemenda ef því er enginn gaumur
Hvað er það sem hefur áhrif á námsáhuga fullorðinna? Geta skipuleggjendur fræðslu og
leiðbeinendur laðað fram og ýtt undir námsáhuga allra fullorðinna námsmanna? Getum
við með skipulagningu kennslunnar og vali á kennsluaðferðum ýtt markvisst undir náms­
áhugann og aukið þannig líkurnar á því að allir ljúki námi með stolti og ánægju?