Læknaneminn - 01.12.1980, Blaðsíða 19

Óeðlileg viöbrögð við ertingu (án sjáanlegs
tilgangs, beyging eða rétting).
Engin hreyfing við ertingu.
c. Tal:
Attaður á persónu, stað og stund.
Ruglaður, spyr aftur og aftur um það sama.
Órólegur, ergilegur, ósamvinnuþýður, baldinn.
Samhengislaus orð eða setningar.
Óskiljanlegt muldur eða stunur.
Ekkert hljóð.
2. Ljósop:
Meta skal stærð (vídd) ljósopa (sjáaldurs) og
viðbrögð við ljósi. Eðlilegt er, að bæði ljósop séu
jafnstór og að þau dragist vel saman þegar ljósi
er beint að þeim. Lítil ljósop og Ijósstíf (lítil eða
engin breyting við ljós) tákna venjulega heila-
stofnsáverka. Misstór ljósop, þar sem það stærra
dregst lítið eða ekki saman við ljós, þýðir venju-
lega mikinn og vaxandi þrýsting sömu megin í
höfði. Þar kemur að þrýstingurinn veldur sömu
einkennum í hinu auganu. Slíkt getur skeð á ör-
fáum mínútum. Þegar svo er komið hafa nær allt-
af orðið stórfelldar og óbætanlegar heilaskemmd-
ir og ástandið nær vonlaust. Misvíð ljósop hjá
miðvitundarlitlum eða meðvitundarlausum sjúkl-
ingi er því mjög hættulegt einkenni og slíkur
sjúklingur þarf sem allra fyrst að komast á spít-
ala, þar sem hægt er að gera á honum aðgerð.
3. „Oculocephalic reflex“:
Hjá meðvitundarlausum sjúklingi ganga augun
til þegar höfðinu er velt nema ef um heilastofns-
skemmdir er að ræða, þá vísa augun alltaf beint
fram. Sé um sköddun öðrum megin í heilanum að
ræða eins og skeður við heilablæðingu, vísa aug-
un oft stöðugt til þeirrar hliðarinnar.
4. Hreyfing og kraftur:
Eðlilegt er, að sjúklingur hreyfi alla útlimi jafnt
og vel. Hjá meðvitundarlitlum eða -lausum sjúkl-
ingi er ekki hægt að prófa krafta formlega og
getur orðið að fylgjast með hreyfingum hans eða
beita ertingu. Helftarlömun bendir til heilasködd-
unar, en lömun og dofi í öllum útlimum, háðum
handleggjum eða báðum fótum bendir til háls-
brots eða hryggbrots með mænuskaða.
ALMENN SKOÐUN
Verður ekki orðlengd hér.
Frekari meðferð en að ofan greinir felst í almennri
en ekki lífsnauðsynlegri meðferð, svo sem að binda
um sár og setj a á spelkur, nema þegar gera þarf við
brjóstholsáverka. Um frekari meðferð á slysstað er
vart að ræða nema þangað sé fluttur sérstakur út-
búnaður.
Viðbrögð á spítala
Eftir að inn á spítala kemur felst meðferð í frek-
ari meðhöndlun á öndunarerfiðleikum og losti, mati
og meðferð á yfirþrýstingi í höfði, rannsóknum og
aðgerðum. Leggja ber áherslu á stöðugt eftirlit og
skjót en örugg viðbrögð.
Ef sjúklingur andar illa eða er með misvíð Ijósop,
skal lögð inn barkaslanga og andað fyrir hann ótt
og títt í nokkrar mínútur fyrst á eftir. Slíkt getur
lækkað þrýstinginn mjög mikið. Gæta skal varúðar
og reigja höfuðið ekki mikið aftur á bak vegna
möguleika á að hálsbrot sé fyrir hendi. Ekki má
þetta taka nema augnablik því annars eykst þrýst-
ingurinn mjög mikið, sjúklingnum versnar snarlega
og það er verr farið en heima setið. Það er því nauð-
synlegt að aðeins vanur maður geri þetta. Síðan er
sjúklingurinn tengdur við öndunarvél og haldið við
léttri yfiröndun.
Strax við komu er settur upp vökvi í æð og þvag-
leggur. Púls og blóðþrýstingur er mældur. Vökva-
gjöf er venjulega miðuð við u. þ. b. 60% af dag-
legri þörf. Það gerir 1500 ml hjá fullorðnum. Ef
sjúklingurinn er í losti vegna blæðingar, verður
samt að gefa honum þann vökva og það blóð, sem
hann nauðsynlega þarf til að koma blóðþrýstingnum
í eðlilegt horf.
Blæði úr eyrum er sett yfir það grisja og plástrað
eða bundið um. Mikla nefblæðingu vegna brota á
andlitsbeinum eða höfuðkúpubroti má stundum
stöðva með því að renna þvaglegg upp í hvora nös
alveg aftur í kok, blása út blöðrurnar, toga í og
festa leggina síðan þannig.
Yfirþrýstingur í höfði er meðhöndlaður með yf-
iröndun eins og fyrr greinir og takmörkuðum vökva.
Framh. á bls. 71.
LÆKNANEMINN
17