Læknaneminn


Læknaneminn - 01.12.1980, Blaðsíða 41

Læknaneminn - 01.12.1980, Blaðsíða 41
(homocystinemia, hyperkolesterolemia) og skyndilegur háþrýstingur.4- Allar þessar aðferðir leiða til sáramyndunar í æðaþeli og síðar þeirrar framvindu, sem að ofan er lýst, og svo mjög líkist æðakölkun. Engu að síður verður að hafa hugfast, að allar þessar tilraunir eru ófullkomin sönnunar- gögn, þegar leitað er orsaka æðakölkunar. I mörg- um tilraunanna er áverkinn miklu stórfenglegri, heldur en ætla má að eigi sér stað við náttúrulegar aðstæður, og hefur áhrif á fleiri lög æðaveggjarins en æðaþelið eitt.36,37 Sumar tilraunanna hefur ekki tekist að endurtaka í öðrum dýrategundum. Þannig fundu Ross og Harker,41 að langvinn hækkun kóle- steróls í blóði apa olli sármyndun í æðaþeli. Clowes og samstarfsmenn43 fundu engin merki slíkrar sár- myndunar í rottum með langvinna kólesteról-hækk- un. Auk ofangreindra dæma um æðakölkun af manna- völdum (experimental atherosclerosis), hafa ýmsar aðrar athuganir rennt stoðun undir áverkakenning- una: Æðakölkun af náttúrunnar hendi (spontaneous atherosclerosis) í mönnum og dýrum verður helst fundin á þeim stöðum slagæðakerfisins, þar sem mest mæðir ágangur blóðstreymis (hemodynamic shearing), t. d. þar sem æðar greinast.42 Klassískri æðakölkun hefur jafnvel verið lýst í bláæðum, sem búa við sama blóðþrýsting og ríkir slagæðamegin í blóðrásinni, t. d. vegna skammhlaups (shunts) milli slagæðar og bláæðar44 eða þegar bláæð er notuð í slagæðaskurðlækningum (bypass).45 Krufningar á ungu fólki með ókalkaðar slagæðar hafa leitt í ljós lítil æðaþelssár á sömu stöðum og oft má finna æða- kölkun í eldri æðum.46 Þessar athuganir eru þó tak- markaðar, og augljóslega er erfitt að fylgja ferli æða- skemmda í mönnum frá fyrstu stigum. Hins vegar eru til dúfur, sem fá æðakölkun á vissu æviskeiði.47 Vegna þess, að æðakölkunin herjar alltaf á sömu hluta slagæðakerfisins, hefur verið unnt að fylgja öllum þróunarferli æðaskemmdarinnar.48 Athyglis- vert er, að æðaþelsbreytingar eru fyrstu merki þess, að æðakölkun fari í hönd í dúfum þessum.48,49 Ýmsum tilgátum hefur verið varpað fram til skýringar á hugsanlegu orsakasambandi æðakölkun- ar og æðaþelsáverka. Eitt af hlutverkum heilbrigðs æðaþels er að stjórna og takmarka innstreymi ým- issa stærri sameinda inn í æðavegginn (selective Áverkakenning Æðaþelsáverki Háþrýstingur Hátt LDL Reykingar Ónæmisárás Stífiræðaveggir (öldrun, sykursýki) V Blóðflöguklumpun Röskun PGI2/TXA2 hlutfalls Reykingar Hátt LDL Sykursýki Vaxtar- og hreyfivaki v Fjölgun sléttra vöðvafruma í innlagi V Bandvefsmyndun -------^ Fitusöfnun (kollagen, elastín.GAG) Mynd 1. barrier).33,50,51 Þótt sýnt hafi verið fram á, að jafnvel stór prótein komist frá blóði inn í heilbrigð- an slagæðavegg30,31,52 virðisL ljóst, að leið slíkra sameinda, þ. á m. kólesterólríkra lípópróteina (LDL), verður greiðari ef varnargarðurinn er rof- inn.7,u1,53 Skilyrði hafa því skapast fyrir aukin áhrif þessara sameinda á sléttar vöðvafrumur inn- lagsins,9 og fyrir kólesteról og kólesterólestra að hlaðast upp, bæði innan frumna og utan. Blóðflöyur — Vaxtar- oy hrcyfivaUi Nýleg útgáfa áverkakenningarinnar, sem nú á miklu fylgi að fagna,13 á rætur að rekja til upp- götvunar, sem Ross og samverkamenn hans gerðu snemma á síðasta áratug.54 Þeir sýndu fram á, að blóðflögur innihalda prótein, sem hvetur til fjölgun- LÆKNANEMINN 39
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Læknaneminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknaneminn
https://timarit.is/publication/1885

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.