Læknaneminn - 01.12.1980, Blaðsíða 20

Skyndihjálp, pegar stendur í fólki
Tryggvi Ásmundsson læknir
Nýlega hefur verið greint frá aðferð til að ná upp
bitum sem hrokkið hafa niður í barka á fólki. Banda-
ríkj amaðurinn Henry J. Heimlich lýsti þessari að-
ferð fyrstur árið 1974 og er hún oft nefnd „grip
Heimlichs“. Aðferðm hefur síðan verið kynnt víða
í blöðum og tímaritum fyrir almenning, því að
sjaldnast er læknir viðstaddur þegar hrekkur ofan í
fólk og því liggur við köfnun. I Bandaríkjunum er
talið að um þrjú þúsund manns kafni árlega við það
að standi í þeim, og svarar það til um þriggja slíkra
dauðsfalla árlega hér á landi. Til þess að bjarga fólki
úr slíkum lífsháska verður björgunarmaðurinn að
kunna tvennt: 1 fyrsta lagi að þekkja einkenni um
hættu á köfnun, og í öðru lagi að kunna aðferð
Heimlichs við hinar ýmsu aðstæður.
Einhenni hiifnunar
þeyttr fólhi svelyist á
Venjulega verða slíkir atburðir við máltíðir, en
hjá börnum líka oft við leik þegar þau eru að ærsl-
ast með einhvern smáhlut í munninum. Flestu fólki
sem svelgist illa á verður fljótt á að grípa með út-
glennta þumalfingur og vísifingur um hálsinn. Að-
spurðir geta þeir oft ekki svarað að það standi í
þeim. Onnur einkenni urn yfirvofandi köfnun eru í
fyrsta lagi að viðkomandi geta ekki talað eða andað,
í öðru lagi að þeir fölna í fyrstu og hlána síðan, og
í þriðja lagi að þeir missa meðvitund og falla fram
á borðið eða á gólfið. Mikilvægt er að hefjast strax
handa þegar fyrstu einkenna verður vart en híða
ekki eftir að fórnarlambið hláni eða missi meðvit-
und.
Oft kemur fyrir í veislum eða á veitingahúsum að
sá sem stendur í reynir að forða sér frá borðinu til
að valda ekki truflun. Það getur skipt sköpum í slík-
um tilfellum að viðkomandi sé strax fylgt eftir og
viðeigandi ráðstafanir gerðar. Sama gildir ef mað-
Mynd, ].
ur kemur að einhverjum liggjandi úti á gangi eða á
salerni á veitingastað án sjáanlegs áverka, að reikna
með að um köfnun geti hafa verið að ræða og grípa
tafarlaust til þeirra handtaka sem þar eiga við. Þau
geta engu spillt þó um aðrar orsakir væri að ræða.
18
LÆKNANEMINN