Læknaneminn


Læknaneminn - 01.12.1980, Blaðsíða 44

Læknaneminn - 01.12.1980, Blaðsíða 44
raunadýrum sármynclun í æðaþeli,42 og æðar, sem venjulega kalka ekki, verða æðakölkun að bráð ef á þeim mæðir hár blóðþrýstingur.44-4"’ Fyrr eru nefnd dæmi af skammhlaupum (shunts) og bláæðum, sem notaðar eru í slagæðaskurðlækningum. Hins vegar eru beinar athuganir á slagæðum manna, sem sýna að háþrýstingur valdi æðaþelsskemmdum, mjög af skornum skammti. Oldrun Hár aldur er vel þekktur áhættuþáttur í æðakölk- un. Averkakenningin býður upp á a. m. k. tvær skýr- ingar. I fyrsta lagi hið augljósa tækifæri, sem lang- ur tími gefur endurteknum áverka til að hafa áhrif á heilbrigði æðaveggjarins,81 og snertir eina af grundvallarhugmyndum áverkakenningarinnar um endurtekinn eða langvinnan áverka. Með aldrinum verður einnig breyting á kollageni í öllum vefjum líkamans að slagæðum meðtöldum. Vegna kross- bindinga, sem myndast smám saman milli kollagen- keðja, verður kollagenið mun stífara en það er á ungum aldri.81 Auðvelt er að hugsa sér, að æðavegg- ur, sem hefur stífnað og glatað teygjanleik (compli- ance), er lakar búinn til að mæta ágangi blóðstreym- is, því mæðir meira á æðaþelinu og líkur á sármynd- un aukast. Sykursýki Margir þættir virðast stuðla að aukinni æðakölk- un meðal sykursjúkra. Þeir hafa oft hækkaða blóð- fiLu, bæði kólesteról82 og þríglýseríða83 með þeim afleiðingum, sem síðar verða ræddar. Þeir hafa jafn- an hátt insulínmagn í blóði,84 jafnvel þeir, sem háð- ir eru insulíngjöfum og eru á meðferð.60,85 Sýnl hefur verið fram á, að insulín hvetur til fjölgunar sléttra vöðvafrumna.86 Hugsanlegt er, að áhrif in- sulínsins sjálfs í miklu magni hafi áhrif á framgang æðakölkunar.84 Blóðflögur sykursjúkra klumpast af minna tilefni en blóðflögur heilbrigðra.87 Minna þarf því til, að blóðflöguvaxtarvakinn, sem að fram- an er lýst, losni úr læðingi og hafi áhrif á æðavegg- inn. Nýlega hefur einnig verið sýnt fram á, að kolla- gen sykursjúkra stífnar um aldur fram,8S þ. e. á til- tölulega ungum aldri hafa krossbindingar milli kolla- genkeðja leitt til öklrunar bandvefs með nákvæmlega sömu afleiðingum og lýst var að ofan við öldrun: Stífir æðaveggir, aukin hætta á æðaþelssköddun, aukin æðakölkun. Hátt kólesteról í blóði Nýlegar tilraunir hafa leitt í Ijós, að LDL hefur toxisk áhrif á æðaþel jafnt í frumugróðri80 sem í til- raunadýrum. Fyrr er lýst tilraunum í öpum,41 sem hlutu æðaþelssár af völdum langvinnrar kólesteról- hækkunar. Samkvæmt því skýrast skaðleg áhrif hyp- erkólesterólemiu auðveldlega á grundvelli áverka- kenningar. LDL hefur einnig reynst hindra myndun PGL í ræktuðum æðaþelsfrumum00 og virðist bjóða heim þess konar röskun á jafnvægi milli blóð- flagna og æðaveggjar, sem þráfaldlega hefur verið getið og líkleg er til að stuðla að æðakölkun. Loks virðist ljóst, að rof í æðaþel af hvaða ástæðu sem er, hlýtur að leiða til meira fituflæðis inn í æðavegg- inn, þegar blóðfita er há, heldur en þegar hún er lág. Reykingar Tóbaksreykur inniheldur fjölmörg efni, sem gætu verið skaðleg æðaþeli. Böndin hafa borist að kol- sýrlingi, sem líklegustum skaðvaldi. Þegar kanínur anda að sér lofti með 0,017% af kolsýrlingi, þannig að blóðrauðamettun verður u. þ. b. 15% (sambæri- legt við stórreykingamenn), skaddast slagæðaþel þeirra.91,02 Sé þeim samtímis gefin kólesterólrík fæða streymir kólesteról inn í æðaveggina í miklu meira magni en í kanínum, sem fá sömu fæðu, en anda að sér fersku lofti.03 Faraldsfræðilegar rann- sóknir hafa einnig sýnt nána fylgni milli kolsýrlings- mettunar blóðrauða og æðakölkunar í reykinga- mönnum.04 Hins vegar virðist ljóst, að áhrif reyk- inga eru fjölþættari heldur en ein saman áhrif kol- sýrlings á æðaþel: reykingar hvetja blóðflöguklump- un,05 lækka háþétti lípóprótein (HDL),00 og niko- tin dregur úr PGI^-myndun.97 Lesandinn kannast hér sjálfsagt við sama stef og kyrjað hefur verið framar á þessum síðum og mun Ijóst, að allar þessar athugandr eru í sátt við áverkakenninguna. Hábéttilipoprotein (HDL) Á seinni árum hefur athyglin mjög beinst að HDL sem verndandi þætti gegn æðakölkun.08 Jafnframt hefur líkum verið að því leitt, að fitusameind þessi 42 LÆKNANEMINN
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Læknaneminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknaneminn
https://timarit.is/publication/1885

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.