Læknaneminn - 01.04.1995, Page 11

ASTMI
ASTMIII
MEÐFERÐ
Unnur Steina Björnsdóttir
I fyrri hluta þessarar greinar sem birtist í Lækna-
nemanum 47. árg., 2.tbl. 1994, var fjallað um mein-
gerð astma. Hér verður farið yfir meðferð á
sjúkdómnum.
Val á réttri astmameðferð byggist á því að læknir
skilji meingerð sjúkdómsins og þekki verkun hinna
ýmsu lyfja. Takmark meðferðar er að halda sjúklingi
einkennalausum á lágmarks lyfjameðferð (Tafla I).
Sjúklingafræðsla - „Astmaskólinn“
Fræðsla sjúklinga með langvinna sjúkdóma eins
og astma er lykilþáttur í meðferðinni. Gott er að
kenna sjúkdóminn smám saman, í hvert sinn sem
sjúklingur kemur til læknis, og fara þá yfir nokkra
afmarkaða þætti í einu. í flestum löndum eru
starfræktir „astmaskólar“ þar sem hópfræðsla fer
fram. Þar hitta sjúklingar aðra einstaklinga með
svipuð vandamál og fá oft svör við brýnum spurn-
ingum sem þeim annars hafði ekki hugkvæmst. Þar
er farið yfir tækni við notkun lyfjanna, með sýni-
kennslu og reglulegir fyrirlestrar um tiltekin efni
haldnir. Slíkur skóli er starfandi á Vífilsstaðaspítala.
Mikilvægt er að gera sjúklingi grein fyrir því að
sjúkdómurinn er þrálátur, þótt einkenni séu misjöfn
frá degi til dags. Sjúkdómurinn getur jafnvel horfið,
en algengara er að hann hörfi um skeið og skjóti af
og til upp kollinum, t.d. samfara sýkingum í efri
öndunarvegi. Sjúklingurinn verður því að þekkja
sjúkdóminn til hlítar og læra hvenær og hvernig eigi
að bregðast við hverju sinni, hvað eigi að forðast og
hvenær leita þurfi læknis.
Þótt hópfræðsla sé að mörgu leyti áhrifarík, er
viðtal einstaklings og læknis og tíð fræðsla á
Höfundur er sérfrœðingur í lyflœkningum, ofnœmis-
sjúkdómum og ónœmisfrœði
læknastofunni mikilvægust. Heppileg leið að settu
marki er að semja meðferðaráætlun fyrir hvern
einstakling. Þannig getur sjúklingurinn gert sér grein
fyrir hvernig daglegri meðferð verður háttað og
einnig hvernig og hvenær rétt sé að grípa inn í með
aukinni lyfjagjöf. Slík sérsniðin meðferðaráætlun
eykur líkur á því að sjúklingur taki lyf rétt.
Mikilvægt er að sjúklingurinn læri að þekkja hvaða
áreiti eða ofnæmisvakar koma einkennum af stað og
hvernig best sé að forðast þá (Tafla 2).
Margir sjúklingar þurfa á daglegri meðferð að
halda. Ýmiss konar úðarar og staukar eru til og því
mikilvægt að kenna sjúklingi rétta notkun hvers lyfs
fyrir sig (Mynd 1). Auk þess er nauðsynlegt að
skýra út hvernig lyfin verka, hverjar aukaverkanir
eru og svara spurningum varðandi meðhöndlun
þeirra. Nauðsynlegt er að skýra út hvenær og
hvernig sjúklingurinn á að nota lyfjastaukana þannig
Taíla 1. Markmið astma meðferðar er:
• að koma í veg fyrir einkenni (hósta, mæði, and-
þyngsli). Þessi einkenni koma oftast samfara
áreynslu, á næturna eða snemma morguns.
• að hindra tímabundna versnun.
• að stefna að eðlilegri lungnastarfsemi (mælt
með pústprófsmæli (PEF) eða spírómetríu
(FEVl og FVC)).
• að minnka dægursveiflur í lungnastarfsemi
(astmasjúklingar eru með lægra PEF og meiri
einkenni á morgnana en kvöldin, þennan mun
þarf að afmá með réttri lyfjameðferð).
• að stefna að óskertu áreynsluþoli og vinnugetu
og ótrufluðum svefni
• að forðast aukaverkanir lyfja.
• að sjúklingurinn gjörþekki sjúkdóminn og
kunni að bregðast rétt við hverju sinni
LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg
9