Læknaneminn - 01.04.1995, Page 28

dreyfingu líkamans yfir í svokallaða „andrógen"
fitusöfnun (Myndir 3 og 4). Samtímis þessu verður
aukning á fríum fitusýrum og þríglýseríðum í blóði,
sem aftur leiðir af sér aukna insúlínmótstöðu.
Liframiðurbrot á insúlíni minnkar, HDL2-kólesteról
lækkar og LDL-kólesteról hækkar í blóði. Auk þessa
hefur estrógen m.a. jákvæð áhrif á flutning lípó-
proteina um æðavegg og það örvar myndun prosta-
cýklíns sem dregur úr samdrætti í slagæðum. Flestar
tilraunir á áhrifum estrógena á hjarta- og æðakerfið,
virðist styðja niðurstöður frá faraldsfræðilegum
rannsóknum, sem benda til hagstæðra áhrifa
estrógenmeðferðar. Þannig hafa stórar athuganir sýnt
að hlutfallsleg áhætta (relative risk) á hjarta- og
æðasjúkdómum minnkar um allt að helming hjá
þeim konum sem fengið hafa estrógen um tíðahvörf.
(14)
Þetta gildir ekki um hættu á bláæðablóðtappa, en
konur eru þar í mun meiri hættu en karlmenn, sem
talið er til áhrifa estrógens. Ekki er alveg ljóst í
hverju áhrifin liggja, en estrógen eykur storku-
tilhneigingu blóðs í bláæðum með því m.a. að draga
úr virkni antitrombíns-III.
Beinþynning, sem er afleiðing af stöðugri
minnkun á stoðvef og kalki úr beinagrind, er í dag
talin vera ein af alvarlegustu afleiðingum lang-
varandi hormónaskorts hjá konum. Kalktapið er
mest fyrstu 3-6 árin eftir tíðahvörf en minnkar síðan.
Estrógen viðheldur beini m.a. með því að vinna
gegn áhrifum hjáskjöldungshormónins (PTH) auk
þess sem það örvar kalsítónín framleiðslu, en vinnur
einnig að nýmyndun beins gegnum östrógenviðtaka
sem hafa fundist í beinmyndunarfrumum (osteo-
blasts) (15).
Beinþynning leiðir af sér aukna hættu á
beinbrotum og samfalli hryggjarliða. Úlnliðsbrot,
við litla áverka, eru dæmigerð brot hjá einstakl-
ingum með beinþynningu. Eftir því sem konur
eldast verða lærleggsbrot, vegna vægra áverka,
einnig algeng. Talið er að um það bil fjórða hver
kona geti verið í hættu á að fá beinþynningu á efri
árum og tíðni þessa ástands og afleiðingar þess hafa
aukist verulega á Vesturlöndum síðustu áratugina.
Estrógenskortur á efri árum er ein aðalorsökin, þótt
aðrir þættir svo sem reykingar, rangt mataræði og
hreyfingarleysi geti einnig haft veruleg áhrif.
Sé litið á tíðni brota á Vesturlöndum og þær
upplýsingar sem liggja fyrir á Islandi má áætla hér
Mynd 4. Andrógen fitudreyfing (Herman&Herman).
verði 12-1500 brot á ári sem rekja má til bein-
þynningar, þar af um 200 mjaðmabrot (16).
Heimildir:
1. Insburg J, Hardiman P. The menopausal hot flush:
facts and fancies. In: Berg G and Hammar M eds.
The Modern Management of the Menopause: A
perspective for the 21 st century. New York, London.
The Parthenon Publishing Group 1994; 123-135.
2. McKinley S, Brambilla DJ, Posner JG. The normal
menopausal transition. Maturitas 1992;14:103-15.
3. Lobo RA. Estrogen and cardiovascular disease. Ann
NY AcadSci 1990;286-94.
4. Llewellyn-Jones D. Fundamentals of obstetrics and
gynaecology. -5th ed.Vol.2: Gynaecology. London/
Boston, faber and faber 1990;275.
5. Simpson ER, Merrill JC, Hollub AJ, Graham-Lorence
S, Mendelson CR. Regulation of estrogen bio-
synthesis by human adipose cells. Endocrine Rev
1989;10:136-48.
6. Carlström K, Landgren B-M. Klimakteriets endo-
crinologi. In: Hammar M, Berg G, eds. Klimakteriet
och dess behandling. Arg rapport nr. 25. Linköping
1993;8-12.
7. Llewellyn-Jones D. Fundamentals of obstetrics and
gynaecology. -5th ed.Vol.2: Gynaecology. London/
Boston, faber and faber 1990;40.
8. Finn DA, Gee Kw. The significance of steroid action
at the GABAA receptor complex. In: Berg G and
Hammar M eds. The Modern Management of the
Menopause: Aperspectiveforthe21stcentury. New
26
LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg.