Læknaneminn - 01.04.1995, Síða 47

BLÓÐHÆGÐIR
Gagnlegar rannsóknir hjá sjúklingum
með blóðhægðir
• Endaþarmsspeglun
• Bugðuristilsspeglun
• Magaspeglun
• Blæðingaskann
• Slagæðamyndataka
• Ristilmynd
• Ristilspeglun
• Aðrar rannsóknir (mjógirnismyndataka,
Meckels-ísótópaskann)
Tafla 5. Gagnlegar rannsóknir hjá sjúklingum með
blóðhœgðir.
Við kviðskoðun er fyrst og fremst leitað eftir
fyrirferðum og eymslum en einnig skorpulifur.
Eitlastækkanir í nára geta bent til krabbameins eða
sýkinga. Sprungur í endaþarmi er oft hægt að greina
við venjulega skoðun á endaþarmi og þreifing getur
verið mjög sársaukafull. Innri gyllinæð er yfirleitt
ekki hægt að greina við skoðun, nema ef framfall
(prolaps) eða gyllinæðarsegi (thrombosis) er til
staðar.
Blóðrannsóknir
Mikilvægustu rannsóknirnar eru blóðrauði (Hb)
og hematocrit (Hct) en rétt er að hafa í huga að við
bráða blæðingu verður lækkun á Hct oft ekki fyrr en
24-72 klst. eftir byrjun blæðingar. Einnig skiptir
miklu máli að senda blóð sem fyrst í blóðflokkun og
krosspróf. Aðrar rannsóknir eru hvít blóðkorn, deili-
talning, blóðflögur, storkupróf (PT, APTT), kre-
atinin, Na og K. einnig lifrarpróf ef grunur leikur á
sjúkdómum í lifur.
Rannsóknir á orsök blæðingar
Rannsóknir á orsökum blóðhægða eru aðallega
þrenns konar; speglanir, ísótóparannsóknir og
æðamyndataka (Tafla 5). Engin þeirra er fullkomin
og oftast verður að notast við fleiri en eina
rannsóknaraðferð til að komast að orsökum blæð-
ingarinnar. Val rannsókna ræðst af hugsanlegum
blæðingarstað og stærð blæðingar (sjá kafla um
geiningu og meðferð). I allt að 11% tilvika finnst
engin skýring á blæðingunni (5). Hér verður stutt-
lega greint frá helstu rannsóknaraðferðum.
Endaþarmsspeglun
Einföld og fljótleg aðferð til að skoða endaþarm.
Er vannýtt og á að framkvæma hjá öllum sjúkling-
um með blóðhægðir strax við komu á bráðamóttöku.
Er besta rannsóknin til að greina gyllinæð og
sprungur í endaþarmi. Þarfnast yfirleitt ekki undir-
búnings.
Bugðuristilsspeglun
Sömuleiðis fljótleg rannsókn þar sem skoða má
neðsta hluta ristils. Ætti að framkvæma hjá öllum
sjúklingum með blóðhægðir sé þess nokkur kostur.
Magaspeglun
Er mikilvæg þegar grunur leikur á blæðingu frá
efri hluta meltingarfæra. Rannsóknin er fljótleg og
tiltölulega einföld í framkvæmd.
Blæðingarskann
Um er að ræða tvær aðferðir. Annars vegar er
viss fjöldi blóðkorna sjúklingsins merkt með
geislavirkum ísótóp, oftast 99mTc (technetium).
Blóðkornin eru hér á landi oftast merkt in vivo. Þá
er fyrst gefið tinklóríð í æð sem bindst rauðu blóð-
kornunum. Tuttugu til fjörutíu mínútum seinna er
geislavirka efnið gefið í æð og gerir tinið því kleyft
að bindast blóðkornunum. Einnig má taka blóð og
merkja blóðkornin in vitro og sprauta þeim síðan inn
í blóðrásina. Geislamælir (gamma camera) er svo
notaður til að fylgjast með hvar blóðkornin safnast
fyrir (Mynd 5). Hér á landi er þessi aðferð nánast
eingöngu notuð. Hin aðferðin er sú að 99mTc er
bundið colloid-ögnum í stað rauðra blóðkorna.
Colloid-skann er heldur nákvæmara en rauðkorna-
skannið en hins vegar er kostur við rauðkorna-
skannið að það greinir betur stopula blæðingu (18).
Blæðingarskann er mjög næmt og getur greint svo
Iitla blæðingu sem 0.05-0.10 ml/mín (19). Það er
ennfremur gott til að ákveða hvenær eigi að gera
æðamyndatöku.
Sértæk æðamyndataka af þarmæðu
Við sértæka æðamyndatöku (selectiv mesenteric
angiography) er leggur þræddur frá náraslagæð, upp
í ósæð og út í upptök arteria mesenterica superior og
LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg
45