Læknaneminn - 01.04.1995, Síða 65

ÆÐAÞEL
Mynd 7. Hjarta og œðasjúkdómar tengdir œðaþelsbilun.
Æðavíkkun eftir gjöf nítrata (NO gjafa) í þessum
einstaklingum er aftur á móti eðlileg. Þetta bendir
til þess að orsökina sé að finna hjá æðaþelsfrumum.
I tilraunadýrum með of háa blóðfitu er æðavíkkun
eftir gjöf lyfja sem víkka æðar með því að örva
æðaþelið einnig trufluð. Hins vegar verður svörunin
aftur eðlileg eftir meðhöndlun dýranna með
kólesteról lækkandi lyfjum eins og lovastatin (24).
Ef einstaklingum með of háa blóðfitu og truflaða
æðaþels starfsemi er gefíð L-arginine svara þeir gjöf
lyfja sem víkka æðar með því að örva æðaþelið
nánast eðlilega (25). Afbrigðileg svörun æðaþelsins
við þessum lyfjum er m.a. talin vera vegna áhrifa
oxaðs LDL. Það er talið hafa áhrif á aðgengi L-
arginins fyrir frumuna með því að hindra flutning
þess yfir frumuhimnuna eða trufla myndun þess í
frumunni.
Sjúklingar með útbreidda æðakölkun hafa aukið
magn endothelíns í plasma og virðist vera fylgni
milli magns þess í blóði og útbreiðslu sjúkdómsins
(26). Hækkuð blóðfita og æðakölkun trufla þannig
æðavíkkun sem er háð eðlilegri starfsemi æðaþels
og stuðla að æðaþrengingu og samdrætti í slag-
æðum.
Oxað LDL virðist einnig hafa mikilvæg áhrif á
tjáningu erfðaefnis æðaþelsfruma. Hefur verið sýnt
fram á að oxað LDL örvar tjáningu endothelín-1
gensins og VCAM-1 gensins. Tjáning á tengi-
próteininu ICAM-1 og vaxtarþættinum PDGF-A er
einnig aukin í æðakölkunarskellum (14). Bendir
það til þess að VCAM-1 og ICAM-1 séu mikilvæg
fyrir myndun æðakölkunarskellna og að PDGF-A
losað af æðaþelsfrumum eigi ásamt hvítum blóð-
kornum þátt í fjölgun sléttra vöðvafruma í æða-
kölkun.
Við súrefnisþurrð (ischemíu) og endurflæði eftir
æðalokun truflast NO myndun æðaþelsins. Er það
sennilega vegna súrefnis stakeinda sem mynd-
ast við þessar aðstæður og eyða NO. Þessar sömu
aðstæður ásamt minnkuðu blóðflæði og minnkuð-
um núningskrafti auka aftur á móti myndun á
endothelíni.
Ef við heimfærum þessar upplýsingar yfir á
blóðþurrð í hjartavöðva vegna kransæðaþrengsla
með skemmdu æðaþeli verða afleiðingarnar ein-
hvern veginn á þessa leið. Minnkuð myndun á NO
kemur í veg fyrir víkkun kransæðanna og stuðlar að
viðloðun og klumpun blóðflagna við æðavegginn.
Blóðflögurnar valda síðan frekari æðasamdrætti í
kransæðunum. Neutrophilar eiga einnig auðveldara
með að tengjast æðaþelinu í kjölfar minnkaðrar NO
myndunar og geta þeir með losun cytokína og
súrefnis stakeinda aukið á skemmdirnar í hjarta-
vöðvanum. Og þar við bætist að áverkinn á æðina,
minnkuð NO myndun, súrefnisþurrð og minnkað
blóðflæði örva endothelín-1 losun sem eykur enn á
LÆKNANEMINN 1. tbl. 1995 48. árg
61