Læknaneminn - 01.10.1996, Blaðsíða 23

Arnór Víkingsson
Gigtarvandamál eru algengir sjúkdómar og umtals-
verður tími heimilislækna fer í að sinna kvörtunum frá
stoðkerfi. Því er nauðsynlegt fyrir hinn almenna lækni
að kunna góð skil á greiningu og meðferð slíkra gigt-
sjúkdóma. I þessari grein verður fjallað um meðferð á
slitgigt, mjúkvefjagigt og kristallagigt en í næsta tölu-
blaði verður fjallað um meðferð sjálfsofnæmisgigtsjúk-
dóma. Óhjákvæmilega verður umfjöllunin nokkuð yf-
irborðsleg. Markmiðið er að lesandinn öðlist nauðsyn-
legan skilning á þeim megin áherslum sem gilda í með-
ferðarleiðum frekar en að fjalla um einstök svæðis-
bundin gigtarvandamál.
Slitgigt og mjúkvefjagigt eru mjög algeng vandamál,
en ekki alvarleg i þeim skilningi að þau stytti ævi sjúk-
linga, en valda þeim hins vegar þrálátum verkjum og
vanlíðan og kosta einstaklinginn og þjóðfélagið háar
fjárhæðir vegna tapaðra vinnustunda og heilbrigðis-
kostnaðar. Almenningur lítur gjarnan svo á að fátt sé
hægt að gera við þessum vandamálum annað en að taka
verkjalyf og fara í sjúkranudd því viðkvæðið hefur ver-
ið, „þetta sé bara gigt”. Arangur af slíkri meðferð er
hins vegar takmarkaður sem sannfærir sjúklinginn enn
frekar um að lítið sé hægt að gera til hjálpar. En er það
svo? Með fjölþættri og markvissri meðferð er í mörg-
um tilfellum hægt að ná verulegum árangri. Síðasti
hluti greinarinnar fjallar um kristallagigt, aðallega
þvagsýrugigt, sem er sennilega sá liðsjúkdómur sem nú-
tímavísindi hafa komist lengst í að skilja og með-
höndla. Svo framarlega sem sjúklingurinn fer eftir ráð-
leggingum læknisins ætti enginn siúklingur með þvag-
sýrugigt að hafa viðvarandi einkenni.
Arnór Víkingsson er sérfræðingur í gigtarUkningum við
Landspítalann.
1. SLITGIGT
Slitgigt er algengastur liðsjúkdóma. Margt er óljóst
hvað varðar orsakir slitgigtar. Orðið „slitgigt” felur í sér
að sjúkdómurinn orsakast af sliti en það er aðeins hluti
af sannleikanum. Slitgigt er samspil líffræðilegra og
mekanískra þátta. Kyn, kynþáttur, aldur, erfðir, vissir
efnaskiptasjúkdómar og aðrir óþekktir þættir skapa
grunninn að slitgigt. Hvort slitgigt kemur fram og
hversu alvarleg hún verður mótast síðan af því álagi sem
lagt er á liðinn. Slitgigt er hrörnunarsjúkdómur þar
sem skemmdir í liðbrjóski eru áberandi en einnig sjást
breytingar í aðliggjandi beini, liðpoka og liðböndum.
Af þessu hlýst hreyfiskerðing í viðkomandi lið, en aðal-
einkennið og kvörtun sjúklinga lýtur að verkium.
Verldr eru í fyrstu álagsbundir en við versnandi ástand
koma hvíldarverkir og næturverkir.
Slitgigt er ekki hægt að lækna. Meðferð miðar að því
að koma í veg fyrir frekari skemmdir, draga úr verkium
og bæta starfrænt ástand. I meðferðaráætlun þarf að
Taflal_____________________________________________________
Lyfjameðferð í slitgigt.
1. Paracetamól.
Skammtur: 0.5-1.0 mg x 1-4 á dag.-
Varúð: Lifrarskemmd, nýrnaskemmd.
Fylgjast með: ASAT, alkalískur fosfatasi og kreatínín á
3-6 mánaða fresti.
Einnig eru til paracetamól forðatöflur Paratabs Retard -R
500 mg. Skammtur: 2-4 x 2 á dag.
2. Bólgueyðandi gigtarlyf: Sjá töflu II.
3. Sterk verkjalyf.
Parkódín, Parkódín forte
Abalgin, Nobligan.
4. Sykursterasprautur: Sjá töflu III.
LÆKNANEMINN
19
2. tbl. 1996, 49. árg.