Læknaneminn - 01.10.1996, Blaðsíða 51

Hjalti Már Björnsson, Ásgeir Theodórs
Helicobacter pylori
Yfirlitsgrein
SÖGULEGT YFIRLIT
Saga Helicobacter pylori í vísindaheiminum hefst
1893 þegar maður að nafni Bizzozer lýsir fyrstur
manna spírallaga lífverum í maga hunda. Arið 1906
lýsir Krienitz því að hann hafi séð spirochetur í vefja-
sýnum úr meltingarsárum manna. Hlutirnir gerðust
hægt á þessu tímabili en 1951 birtir Allende bók um
það hvernig meðhöndla megi magasár með penicillini.
Á sjötta áratugnum voru gerðar tilraunir með urea
öndunarpróf í tilraunadýrum (1,2,3). Þeim tilraunum
var síðan hætt þegar ureað sem mælt var reyndist vera
ættað úr bakteríum.
Það er ekki fyrr en 1983 að nútímasaga H. pylori
hefst, en þá tekst Áströlunum Marshall og Warren að
rækta bakteríuna. Þeir félagar drógu einnig athygli að
því sterka sambandi sem var milli H. pylori sýkingar og
ætisára. Þeir bentu á að balcterían er vernduð undir
mucosulagi í magaslímhúðinni og á þannig möguleika
á að lifa þar. Marshall og Warren bentu einnig á að þó
H2 -blokkarar reyndust mjög vel við að græða sár
kæmu þau nánast alltaf aftur innan fárra ára væri notk-
un lyfjanna hætt. Bismúth, sem er bakteríudrepandi
fyrir H. pylori, hafði hins vegar reynst draga úr endur-
komutíðni sára. Ástralirnir tveir gerðu þó þau mistök
að telja að bakterían hydroliseraði ekki urea.
SÝKLAFRÆÐI
H. pylori er spirallaga, microaerophilisk og gram-
neikvæð baktería sem hefur 2-6 polar flagellur. Hún
er 0.5x3,0 m á stærð og er umlukin himnu sem er sam-
sett úr tveimur undireiningum, FlaA og FlaB. FlaA er
Hjalti Mdr Björnsson er lœknanemi við H.í.
Asgeir Theodórs er Meltingarfœrasérfrœðingur við Sjúkrahús
Reykjavíkur og St. Jósejsspítala i Hafharfirði.
nauðsynleg fyrir myndun virkrar flagellu. Við ræktun
í langan tíma eða ef bakterían er útsett fyrir súrefni get-
ur hún farið yfir á coccoidal form. Um 40 mismun-
andi afbrigði bakteríunnar hafa fundist. Það sem gerir
bakteríunni kleift að lifa af við hin mjög svo erfiðu skil-
yrði í magaslímhúðinni er að hún framleiðir ureasa sem
klýfur niður urea í ammoníak og bicarbonat. Við þetta
myndar bakterían ákveðið basískt míkróumhverfi í því
annars lífverufjandsamlega umhverfi sem magaslím-
húðin er. Ureasavirknin er bæði á yfirborði og í um-
frymi bakteríunnar og er því talið að bakterían noti ur-
easa einnig við eigin efnaskipti (4). Catalasi verndar H.
pylori fyrir súrefnisróttældingum frá neutrophilum (5).
Af kólesteról-esterum í frumuhimnu H. pylori er óven-
ju mikið af methoxyfitusýrum og á það mögulega þátt
í að auka sýruþol bakteríunnar (6).
H. pylori fær orku sína úr niðurbroti lífrænna sýra og
amínósýra en getur ekki nýtt sér kolvetni til orku-
myndunar (7).
Til að bindast við magaslímhúðina notar H. pylori
meðal annars Lewis-b mótefnavaka, en þessir mótefna-
vakar eru hluti af blóðflokki O.
FARALDSFRÆÐI
Til faraldsfræðilegra rannsókna á H. pylori hafa mest
verið notuð blóðvatnspróf þar sem mælt er IgG
mótefni gegn bakteríunni. Þær rannsóknir hafa leitt í
ljós að útbreiðsla H. pylori er mjög mikil í heiminum.
1 þróunarlöndum hafa allt að 80% manna reynst smit-
uð en í vestrænum ríkjum virðist þetta hlutfall liggja
nærri 30% (8). Algengi sýkingarinnar vex mjög með
aldri og virðist vaxa einna hraðast í æsku (8). I nýrri
íslenskri rannsókn reyndist algengi mótefna gegn H.
pylori meðal Islendinga vera að minnsta kosti 35% (9).
Þetta er nokkuð hærra en í nágrannalöndum okkar en
þó lægra en í vanþróuðum löndum. Einnig reyndust
LÆKNANEMIIMN
45
2. tbl. 1996, 49. árg.