Bændablaðið - 02.11.2023, Qupperneq 1

20. tölublað 2023 ▯ Fimmtudagur 2. nóvember ▯ Blað nr. 644 ▯ 29. árg. ▯ Upplag 33.200 ▯ Vefur: bbl.is
Litlir og stórir – en allir knáir! Díana Rós Þrastardóttir, bóndi og bókari á Þórustöðum, með dótturina Heklu Lind Jónsdóttur. Í baksýn er stærsta og
öflugasta kartöfluupptökuvél landsins og Jón Helgi Helgason, eiginmaður Díönu, rabbar við gest um kartöflubúskapinn. Þótt bjart sé yfir mannskapnum
er búskapurinn bændum þungur í skauti og blikur á lofti. Mynd / Steinunn Ásmundsdóttir
Fé með verndandi arfgerð þyrmt
– Ráðherra samþykkti breytingatillögu á riðureglugerð og bændur á Stórhóli halda hluta fjár síns eftir riðu
Bændur á Stórhóli í Húnaþingi vestra
vonast til að fé þeirra með verndandi
arfgerðir gegn riðu verði þyrmt
í kjölfar reglugerðarbreytingar
matvælaráðherra.
Ráðherra hefur nú samþykkt
breytingatillögu yfirdýralæknis á
reglugerð um riðuveiki í sauðfé, en
með því er yfirdýralækni heimilað að
leggja til niðurskurð á hluta hjarðar að
undangenginni arfgerðargreiningu.
Riða greindist í sláturfé frá
Stórhóli á dögunum og stóðu bændur
þar frammi fyrir því að allt fé á
bænum yrði skorið skv. þágildandi
riðureglugerð.
Fé með verndandi og mögulega
verndandi arfgerðir hefur viðnám við
riðusjúkdómnum, þó mismunandi.
DNA tekið úr allri hjörðinni
Búið er að taka DNA-sýni úr allri
hjörðinni á Stórhóli og má því ætla
að það fé sem er með verndandi
arfgerðir verði ekki skorið og tjón
bændanna því minna en ella.
Mörgum er í fersku minni þegar
allt fé var skorið á tveimur bæjum
sl. vor vegna riðu en við sýnatökur
kom í ljós að margir gripanna höfðu
verið með verndandi eða mögulega
verndandi arfgerðir.
Arfgerðafé verði ekki skorið
„Undirbúningur er í hefðbundnu
ferli og án tímapressu,“ segir
Sigurborg Daðadóttir, yfirdýralæknir
hjá Matvælastofnun, MAST.
Hún hafi verið bjartsýn um að
reglugerðarbreytingin næði í gegn
áður en allt fé yrði skorið á Stórhóli.
Á bænum er um 590 fjár, þar af
í það minnsta 40 með verndandi
arfgerð sem bændur þar, þau
Maríanna E. Ragnarsdóttir og Garðar
V. Gíslason, voru byrjuð að rækta.
„Já, við eigum 27 gimbrar og 10
hrúta,“ segir Garðar. „Við vorum
búin að skipta út eiginlega öllum
hrútunum, við ætluðum bara að
nota þetta í vetur. Þetta snýst um að
það getur heldur enginn hangið með
einhverjar tuttugu kindur,“ segir hann
og bætir við að þau hafi beðið átekta
eftir fyrrnefndri reglugerðarbreytingu
og niðurstöðu starfshóps, sem
matvælaráðherra skipaði fyrr á árinu
til ráðgjafar um riðumálin, og er nú
til kynningar.
„Þetta er hundfúlt,“ segir Garðar
um riðusmitið og að óneitanlega
sé um áfall að ræða. Riða greindist
einnig á Stórhóli árið 2006 og þau
Maríanna því búin að fara í gegnum
þessa raun áður.
Þekkt riðusvæði
Eitt jákvætt skimunarsýni úr
fullorðnu sláturfé frá Stórhóli fannst
fyrir nokkrum dögum en ekki hafði
orðið vart sjúkdómseinkenna riðu á
bænum.
Stórhóll tilheyrir Húna- og
Skagahólfi. Í Miðfjarðarhólfi,
Húnahólfi og Vatnsneshólfi hafa
greinst fjögur tilvik af riðu á síðustu
sjö árum og deila hólfin varnarlínu.
Um það hvort Stórhóll hafi selt
eitthvert fé frá sér á undangengnum
vikum og mánuðum segir Garðar svo
ekki vera. „Nei, við náttúrlega höfum
ekki mátt vera með viðskipti með fé
vegna riðunnar 2006.“
Örugg og úthugsuð skref
„Þetta gefur mér von um að við séum
að fara að taka með einhverjum
hætti öðruvísi á þessu tilfelli að
Stórhóli heldur en við höfum
þurft að gera fram til þessa,“ segir
Trausti Hjálmarsson, formaður
búgreinadeildar sauðfjárbænda.
„Þetta er sorglegt, og erfitt að setja
sig í spor ábúenda á þessum bæjum
og á þessu svæði þar sem fólk er að
glíma við riðuna,“ segir hann.
„Við sjáum samt sem áður að nú
erum við komin með þessa verndandi
arfgerð af stað í ræktuninni hjá okkur.
Við gerum okkur vonir um að
við séum að fara að stíga örugg
og úthugsuð skref í nýrri nálgun í
glímunni við riðu, hvort sem það er
innleiðing á verndandi og mögulega
verndandi arfgerðum og svo hins
vegar í viðbrögðum við riðutilfellum
þar sem þau koma upp.“ Trausti
segist vona að nú sé verið að horfa
inn í það módel sem unnið verði eftir
til framtíðar.
Aukin þekking skapar von
Bændasamtök Íslands hafa í samstarfi
við fleiri aðila verið með fræðslufundi
víða um land síðustu daga þar sem
dr. Vincent Béringue, einn helsti
riðusérfræðingur heims, ásamt
hópi sérfræðinga, fjallar um næmi
arfgerða, áhrif innleiðingar verndandi
arfgerða á stofninn, ræktunaráherslur
og almenn atriði varðandi baráttuna
við riðuveiki.
Béringue hefur á síðustu
mánuðum lagt stund á umfangs-
miklar rannsóknir á næmi þeirra
mismunandi arfgerða sem finnast
í íslensku sauðfé m.t.t. riðuveiki.
Sérfræðingahópurinn, sem skipaður
var af matvælaráðuneytinu, er nú að
skila af sér niðurstöðum. /sá
Ágreiningur
um ágang
Stofnstærð álfta og heiðagæsa
hefur stækkað töluvert og bændur
verða varir við mikla ásókn stórra
hópa geldfugla á tún og akra sem
eru þeim til ama.
Í sumar sótti Hákon Bjarki
Harðarson, bóndi á Svertingsstöðum
2 í Eyjafjarðarsveit, um undanþágu
frá verndarlögum að skjóta allt að
fimm fugla í þeim tilgangi að fæla
frá þaulsetinn álftahóp en fékk
höfnun. Hann sér lítinn tilgang í
að sækja um styrk vegna tjóns af
völdum ágangs því ef tjónabætur eru
samþykktar fellur jarðræktarstyrkur
niður á móti og sama upphæð fæst
vegna tjóns. Eiríkur Egilsson, bóndi
á Seljavöllum í Nesjum, segist heldur
ekki sækja um tjónabætur enda liggi
kostnaðurinn í efni og vinnu við að
afstýra búsifjum frekar en að verða
fyrir tjóni.
Fjórum sinnum í röð hefur verið
lögð fyrir Alþingi þingsályktunar-
tillaga um tímabundið leyfi til
veiða en málið hefur ekki fengið
brautargengi.
Bent hefur verið á að veiðar
séu ekki lausnin og geti í raun haft
þveröfug áhrif. Ýmsar aðrar leiðir
séu fyrir hendi sem gætu stemmt
stigu við ágang og nýjasta tækni gæti
þar reynst haukur í horni. /ghp
Sjá nánar á bls. 20–22.
Líffræðilegur fjölbreytileiki
á Slow Food- hátíð
5246
Graskersræktun í Skagafirði
Neyðarbirgðir til
9 mánaða í Finnlandi
45
Blaðauki fylgir