Úrval - 01.10.1966, Blaðsíða 14

12
ÚRVAL
að slá föstu, þ.e. aS það sé nauð-
synlegt fyrir dýrin að fá útrás fyrir
bardagahvöt sína. f slíkri viður-
eign fæst erfitt vandamál útkljáð,
óþægilegum aðstæðum er breytt.
Það er um að ræða aðlögun, líkt og
svefn er aðlögun að þreytunni, át
aðlögun að hungrinu.
Frá stríðslokum hafa sálfræðingar
og líffræðingar rannsakað ýtarlega,
hvað fái menn og dýr til þess að
ráðast á og berjast. Maðurinn finnur
stundum neikvætt tjáningarform
fyrir þessa hvöt sína í stríðum og
með morðum eða jákvætt tjáning-
arform með listrænni sköpun, t.d.
veggmálverkunum stórkostlegu í
Sixtinsku kapellunni. Það eru sömu
öflin, sömu hvatirnar, sem koma
mönnum til þess að berjast eða
skapa listaverk.
Ein fyrsta vísbendingin um, að
bardagahvöt dýranna og útrás
hennar væri jákvæðs eðlis kom
fram árið 1938, þegar C.R. Carpent-
er sendi nokkur hundruð rhesus-
apa frá Indlandi til Santiagoeyju
rétt hjá Puerto Rico. Þar sleppti
hann þeim lausum til þess að fá
tækifæri til að rannsaka, hvernig
þeir kæmu sínu samfélagi á laggirn-
ar og stjórnuðu því allt frá byrj-
un. Þeir sveifluðu sér strax upp í
trén, þegar búið var að setja þá
á 'land. Og um leið byrjuðu bar-
dagarnir. Karlaparnir börðust,
þangað til útséð var um, hver væri
hinn raunverulegi foringi. Þeir,
sem lægri hlut biðu, skipuðu hver
sinn sess sem honum óæðri sam-
félagsverur. Nú tóku kvenaparnir
að snúa sér að því að annast unga
sína og tóku upp vinsamleg sam-
skipti sín á milli. Það komu í Ijós
dýpri og innilegri tilfinningar með-
al apanna, strax og reglu hafði ver-
ið komið á í samfélagi þeirra. Nú
ferðuðust apahóparnir ekki eins
hratt um lim trjánna sem fyrrum.
Nú fóru þeir ekki hraðar en svo,
að gamlir og lasburða apar gátu
fylgt þeim eftir.
Flestöll óæðri dýr berjast aðeins
til þess eins að koma á röð og
reglu í samfélagi sínu. Brezki fugla-
fræðingurinn H. E. Howard komst
að því við athuganir sínar á fugl-
um, að fuglarnir sungu á vorin
til þess að áminna aðra fugla um
að virða eignarrétt þeirra til viss
landssvæðis og komast þannig hjá
að lenda í bardaga við eigandann.
Karlfuglarnir tóku sér stöðu uppi
í trjám og girðingarstólpum til þess
að sýna nágrönnunum, hvar landa-
merkin lægju. Það kom sjaldan
fyrir, að þeir lentu í bardaga og þá
því aðeins, að þessari aðvörun væri
ekki sinnt. Og aldrei börðust þeir
upp á líf og dauða. Oft dugði söng-
urinn. Og þegar kvenfuglarnir tóku
að liggja á og ungarnir að koma
úr eggjunum, þagnaði hinn háværi
söngur smám saman, því að nú hafði
hver fugl lýst yfir því, hver landa-
merki yfirráðasvæðis hans væru,
og sú yfirlýsing hafði verið sam-
þykkt.
Ýmsar tilraunir hafa verið gerð-
ar nú nýlega til þess að komast að
því, hvað það er, sem helzt kemur
dýrunum til að tjá bardagahvöt
sína og veita henni útrás. Sálfræð-
ingurinn John Paul Scott hefur
komizt að því við tilraunir sínar
á músum, að það er sársaukinn,