Úrval - 01.10.1966, Blaðsíða 112

110
ÚRVAL
stök býfluga getur elzt fljótt en hitt
er þó mönnum meira undrunarefni,
að hún getur yngt sig upp. Þær ó-
frjóu geta verpt eggjum, og hinar
öldruðu endurnýjað kirtla sem hafa
þornað upp.
í stuttu máli má segja að hver ein-
stök býfluga geti gert hið „ófram-
kvæmanlega“, þegar um viðhald bý-
kúpunnar í heiid er að ræða.
Sérfræðingarnir koma á vettvang.
Tii þess að gera sér ljósar þess-
ar rannsóknir þurfum við að bregða
okkur inn í dæmigerða býkúpu, sem
hefur myndazt inni í holu tré.
Þarna er fyrst aðalinngangur með
nokkrum vaxkökum þéttsetnum
gljáandi klefum. Sumar vaxkökurn-
ar eru hunangskökur en aðrar full-
ar af blómafrjódufti. Þriðja gerð
kakanna eru æxlunarkökur, með
klefa fulla af lirfum, það er, ófleyg-
um býflugum, vængjalausum og
fótalausum. Hver býkúpa á sér eina
drottningu, sem er stór fluga er
verpir 3000 eggjum á dag og er
það meðalvarp. Þarna er einnig
fjöldi af karlbýflugum, sem virðast
ekki eiga sér annan tilgang en þann,
að veita meydrottningunni ástir sín-
ar meðan hún er að klekja út, á
því skeiði býkúpunnar, þegar ásta-
lífið til viðhalds hennar blómstr-
ar.
Flestar aðrar býflugur í kúpunni,
sem getur talið 20 þúsund til 40
þúsund býflugur, eru „þernur“, sem
sinna hinum margvíslegustu störf-
um.
Ein er hjúkrunarþerna eða mat-
móðir, og framreiðir eggjahvítuefni,
sem myndast í haus hennar, og gef-
ur hún það drottningunni og lirfum
hennar. Aðrar þernur, vaxþernur,
gnnast vaxmyndunina. Það gerist
þannig að býflugan étur hunang,
sem síðan breytist með sérstakri
kirtlastarfsemi í böflugnavax. Með
broddunum á afturfótunum, seilast
þernurnar í vasa, sem þær hafa neð-
an á kviðnum og fiska þaðan upp
sneið sem þær stinga í munn sér.
Þær tyggja síðan og matreiða þetta
vax sem mynda hina sex hliða klefa,
sem síðan mynda vaxkökurnar.
Veiðiþernur annast öflun frjódufts-
ins og ódáinsveigarinnar.
Ódáinsveigin, sem við köllum svo,
er blómvökvi, sem veiðiþernurnar
gefa þernum, sem mætti kalla.„mót-
töku þernur“, og breyta þessari veig
með kirtlum, sem vinna eins og
skilvinda, í hunang, sem þær síðan
safna til geymslu í vaxkökunni.
Sumar þernurnar stunda varð-
störf, varðþernur, og hleypa þær
ekki öðrum inn, en veiðiþernum,
sem eiga heima í býkúpunni og koma
úr blómleiðangrum. Varðþernurnar
þekkja blóm- eða veiðiþernurnar á
lyktinni, sem berst frá hinum 12
þúsund lyktarsellum á þreifurunum
eða fálmurunum. Ókunnar býflugur
og boðflennur eru drepnar umsvifa-
laust.
Loks er það eitt af störfum þern-
anna, að lofthreinsa býkúpuna, en
það gerist á þann hátt, að þær
standa í dyrunum og bæra vængina,
þessar þernur heita „hreingerninga-
þernur“.
Þeir sem fást við að rannsaka bý-
kúpur, og hafa séð alla þessa starf-
semi fara fram árum saman, spyrja
sjálfan sig: