Úrval - 01.04.1978, Side 72

70
ÚRVAl
þóknaðist sjálfum. Hann sagði að
honum væri sama hvernig þeir fram-
leiddu músíkina — svo lengi sem hún
væri falleg.
Stokowski var meðal hinna fyrstu
til að skilja að útvarpið gat stóraukið
áheyrendafjölda alvarlegri hljómlist-
ar. Árið 1929 var Fíharmóníuhljóm-
sveitin, sem Stokowski stjórnaði, sú
fyrsta klassíska sem kom fram í út-
varpinu. Hann vann með sérfræð-
ingum af tilraunastofu Bells og varð
sjálfur fljótt sérfróður um útvarp
og hljómplötugerð ekki síður en
hljómburð konsertsala. Eg minnist
þess, þegar Fílharmónluhöllin í New
York City sem nú heitir Avery Fisher
Hall, var byggð fyrir 15 áraum, að þá
voru margir mikilsvirtir stjórnendur
beðnir að koma og reyna hana. Leo-
pold kaus að flytja ,,Erotica”, eftir
Beethoven, á sinni prufu. Hann
stjórnaði upphafshljómunum, leit
upp og sagði: ,,Þeir báðu mig of
seint.” Svo gekk hann út, með þá
vissu að það yrði að endurbyggja sal-
inn. (1976 var það gert og kostnaður-
inn var milli 6 og 7 milljónir dollara
— en nú er þar líka prýðilegur
hljómburður).
Stokowski var líka fyrstur hinna
stóru til að koma við sögu kvikmynd-
anna. Frægust allra var ,,Fantasía”
Walt Disney’s, þar sem hann hristi
hönd Mikka músar — og flutti nokk-
ur stærstu verk Bachs, Beethovens,
Mussorgskys, Schuberts, Tchaikov-
skys og Stravinskys. Við flutninginn
notaði hann 18 aðskildar hljómrásir-
sem voru undanfari stereotækninnar.
„Fantasía” gerði marga reiða, þeg-
ar hún kom fyrst fram, að hluta til
vegna þess að Stokowski hafði breytt
verkunum. Það var staðreynd, að
hann var tíðum gagnrýndur af
,,hreintrúar” mönnum vegna slíks.
Eg spurði hann eitt sinn um niðurlag
verks er hann hafði breytt. Svar hans
var: ,,Ég er viss um að ef höfundur-
inn hefði heyrt þetta svona, myndi
hann hafa breytt því. ’ ’
NÆMUR LISTAMAÐUR
Áheyrendur hans í Hladelfíu til-
báðu hann. Samt sem áður átti hann í
nokkrum erfiðleikum með kvenfólk-
ið, sem flykktist á föstudagseftirmið-
dögum á konsertana hans og prjón-
aði, talaði og var ókyrrt, þegar kom
að köflum sem þvl féll ekki. Hann
kvartaði jafnóðum undan þessari
slæmu hegðun, og eitt sinn hætti
hann að stjórna og gekk í burtu. En
aðdáunin var honum aldrei á móti
skapi, jafnvel ekki á röngum augna-
blikum. Ég var viðstaddur eitt slíkt
tilfelli. Eftir hvetjandi upphafssveiflu
fóru sumir áhorfenda að klappa. Þeg-
ar aðrir sussuðu á þá sneri Leopold sér
við og sagði: ,,Nei, þið sem sussið
haflð rangt fyrir ykkur. Ef einhverjum
fellur eitthvað vel, er sanngjarnt að
hann fái að sýna það. Okkur flytjend-
um fellur vel lófaklappið. ”
Þegar fólk minnist á Leopold
Stokowski, nefnirþað undantekning-
arlaust sjálfselsku hans og þörf til að
vera í sviðsljósinu. Hvað sem hann