Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Qupperneq 22

20 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 2. tbl. 100. árg. 2024
„Af hverju hjúkrunarfræði?
Komst þú ekki inn í
læknisfræði?“
Ég fékk þann heiður að ávarpa ykkur hér í dag fyrir hönd
hjúkrunarnema, bæði við Háskólann á Akureyri og Háskóla Íslands.
Mig langar að byrja á því að kasta fram nokkrum lýsingarorðum:
Umhyggjusöm, hugguleg, hlý, frek .... Þetta eru allt lýsingarorð
sem ég hef heyrt notuð um kvenkyns hjúkrunarfræðinga og ég er
eflaust ekki einn um það.
En, þetta er ekki það eina sem ég hef heyrt. Góður, sterkur,
ákveðinn, hommi? Þetta eru nokkur orð sem ég hef heyrt um
karlkyns hjúkrunarfræðinga. Geta karlmenn í hjúkrun þá ekki sýnt
umhyggju og hlýju? Erum við ákveðnir, en konur frekjur þegar við
erum kannski að nota sömu orðin? Erum við allir hommar? Eða
fannst okkur læknisfræðin of erfið eða leiðinleg?
Ég var úti á landi í verknámi um daginn, þar fór ég inn á stofu
ásamt kvenkyns samnemanda mínum þar sem eldri maður tekur á
móti okkur. Þar kynnir samnemandi minn sig sem hjúkrunarnema
og áður en ég næ að kynna mig spyr maðurinn: „Og ert þú þá
læknanemi?“.
Þetta var í fyrsta skiptið og ekki það síðasta, þar sem ég sá
staðalímyndirnar svona greinilega. Ég segi „ekki það síðasta“ því
síðan þá hef ég orðið meira og meira var við þetta. Ég hef ítrekað
lent í því að sjúklingar og aðstandendur skauta fram hjá kvenkyns
hjúkrunarfræðingum sem ég er að fylgja eða aðstoða og ávarpa
mig beint með spurningar, vangaveltur eða áhyggjur sem ég,
með fullri virðingu, hef ekki hundsvit á, en þessir framúrskarandi
hjúkrunarfræðingur við hliðina á mér getur auðveldlega svarað. Ég
sé að þetta bítur á þær margar, en þær segja oft ekkert, láta sig
hafa þetta. En trúið mér, ég legg mig allan fram um að leiðrétta
þetta en þetta er að mínu mati fullkomið dæmi um öráreitið sem
við verðum ítrekað fyrir.
Ein stutt dæmisaga í viðbót áður en lengra er haldið. Á vakt um
daginn heyrði ég einn sjúkraliða segja: „Ég vil hafa hann Nonna með
okkur í að hagræða sjúklingnum, gott að vera með svona sterkan
strák á vaktinni.“ Ég get lofað ykkur því að það voru að minnsta kosti
fimm konur á vakt með okkur sem taka meira en ég í bekkpressu
eða réttstöðulyftu. En ég var sterki strákurinn á vaktinni. Mynduð
þið segja að þetta sé dæmi um öráreiti? Gagnvart hverjum þá? Er
það gagnvart mér? Crossfit-stelpunum á vaktinni? Eða okkur öllum?
Í rannsókn sem framkvæmd var af Reform, Resource Centre for
Men, í Noregi, í samstarfi við Háskólann á Akureyri, Jafnréttisstofu
og Háskólann í Hróaskeldu, sem birt var 2019 kom fram að Ísland
er með fæsta karlkyns hjúkrunarnema af öllum Norðurlöndunum
eða um 3% og á landsvísu var talan sú sama yfir starfandi karlkyns
hjúkrunarfræðinga, eða 3%. Samkvæmt tölum Fíh fyrir 2023 hefur
þessi tala hækkað um 1% og stendur nú í 4% sem er eitt lægsta
hlutfall í heiminum.
Við búum í landi sem er á topp fimm lista þjóða þegar kemur að
jafnrétti kynjanna. Við eigum að geta gert betur, við eigum að geta
jafnað bilið í hjúkrun eins og annars staðar.
Við þurfum að efla karlmenn í hjúkrun, en við þurfum líka að brjóta
niður þessar staðalímyndir. Við útskrift úr náminu stöndum við öxl
í öxl, við erum jafningjar. Vissulega veljum við að fara ólíkar leiðir á
ferlinum. Sumir fara í stjórnun, aðrir í meira nám og svo framvegis
en á endanum erum við öll jöfn.
Eins og þið heyrið, þá er þetta mál sem ég brenn fyrir, en þetta
er þó ekki eina vandamálið sem við stöndum frammi fyrir. Það
hefur verið ljóst í smátíma að hjúkrunarnemar eru ítrekað að
lenda í kulnun, bæði á meðan námi stendur og einnig stuttu eftir
að námi líkur. Í rannsókn sem birt var í Tímariti hjúkrunarfræðinga
2021 sem framkvæmd var af þeim Birnu Flygenring, Herdísi
Sveinsdóttur, Rakel Dís Björnsdóttur og Salome Jónsdóttur kemur
fram að yfir 80% þátttakenda voru almennt með streitustig yfir
viðmiðunarmörkum en 85% þátttakenda fundu fyrir mjög eða
frekar mikilli streitu tengdu háskólanáminu.
Það sem vakti athygli mína við þessa rannsókn voru ekki bara
þessar sláandi tölur heldur var það að stór hluti þátttakenda unnu
í 10-30% starfshlutfalli með náminu. Þetta er raunveruleiki sem
stendur ekki öllum til boða. Margir, og er ég einn af þeim, þurfa
að vinna allt að 70-80% starfshlutfall til að ná endum saman
og standa við fjárhagslegar skuldbindingar. Ráðherrar státa
sig af umbótum á Menntasjóði námsmanna en raunin er sú að
framfærslulán Menntasjóðs duga í fæstum tilfellum fyrir leigu eða
afborgunargreiðslum á húsnæði. Hvað þá fæði, námsgögnun og
öðrum útgjöldum, hvað þá einstaka bíómiða.
Jón Grétar Guðmundsson stundar nám í hjúkrunarfræði við Háskólann á Akureyri og er forseti Eirar,
nemendafélags hjúkrunarfræðinema. Jón Grétar brást vel við þeirri bón að segja nokkur orð á aðalfundi Fíh
sem haldinn var núna í maímánuði og sló í gegn með ræðu sinni sem við fengum góðfúslegt leyfi til að birta
svo fleiri en bara þeir sem voru viðstaddir aðalfundinn geti fengið innsýn í heim karlyns hjúkrunarfræðinema.
Jón Grétar Guðmundsson, forseti nemendafélagsins Eirar
Umsjón: Sigríður Elín Ásmundsdóttir
Neminn