Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Blaðsíða 60

58 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 2. tbl. 100. árg. 2024
viðkomandi samfélagi getur af augljósum orsökum hvatt eða latt
fólk til að leita sér aðstoðar. Þetta atriði veldur því aftur á móti að
heilbrigðisstarfsfólk á Íslandi og í Bandaríkjunum býr við gjörólíkar
áherslur í nálgun sjúklinga, ekki síst varðandi ONS. Eins hafa skýr
lagaleg ákvæði t.d. hvað varðar íslensk barnaverndarlög og lög um
réttindi og skyldur heilbrigðisstarfsmanna áhrif á starfsumhverfið
hér á landi.
Úr hugarferlaviðtölum komu athugasemdir sem skoða þarf við
frekari aðlögun PREMIS-IS listans. Til dæmis þótti svarendum
listinn ekki taka nóg tillit til þess að þolendahópurinn geti verið
breiðari. Eins var bent á að starfssvið heilbrigðisstarfsmanna er
talsvert viðameira en hefðbundin klínísk vinna á sjúkrastofnun
eins og í bandarísku útgáfu PREMIS. Þetta hefur mjög líklega áhrif
á svörun í íslensku útgáfunni. Þýðing PREMIS gekk vel, þó ef til
vill þurfi að aðlaga listann enn betur að íslensku starfsumhverfi
fyrir frekari notkun og fjölga valmöguleikum fyrir mismunandi
starfssvið og gera ráð fyrir fjölbreyttari þolendahópi.
Niðurstaðan eftir þýðingu, hugaferlaviðtölin og tölfræðilega
úrvinnslu er að listinn sé tilhýðilegur til notkunar með ákveðnum
fyrirvörum um menningarmun á löndunum tveimur og klínískri
dómgreind fagfólks í starfi. Eins þurfa frekari tölfræðilegar
rannsóknir á PREMIS-IS að eiga sér stað. Samkvæmt Short
o.fl. (2006) má meðal annars nota listann að hluta eða í heild
sem útgangspunkt í fræðslu. Þá er hægt að fara yfir efni listans
og ræða og læra út frá innihaldi hans. PREMIS-IS er þýddur
samkvæmt stöðlum og leiðbeiningum og hann má nota í hagnýtar
rannsóknir. Þriðji hluti listans er nothæfur sem könnun á þekkingu
heilbrigðisstarfsfólks á ONS, annaðhvort í tengslum við fræðslu
eða einn og sér sem kennslutæki.
Svarendur PREMIS-IS voru á breiðu aldurssviði og koma víða úr
heilbrigðiskerfinu með mismunandi bakgrunn og starfsaldur, sem
er styrkur fyrir rannsóknina. Það sem gæti svo veikt rannsóknina
er sú staðreynd að hópurinn hefur mismunandi bakgrunn sem
getur að einhverju leyti haft áhrif á tölfræðilega úrvinnslu og
listinn gæti því þarfnast frekari aðlögunar með stærra úrtaki.
En á móti kemur að slíkar athuganir eru nú til dags æskilegar í
hvert skipti sem spurningalistar eru lagðir fyrir (AERA o.fl., 2014).
Mögulegir veikleikar við þýðingu eru að þýðendur voru ekki
tvítyngdir. Aðrir þættir styrkja fullyrðingar um ágæti þýðingarinnar
s.s. að þýðendur hafa gott vald á báðum tungumálum, eru
kunnugir íslensku heilbrigðiskerfi/starfsumhverfi og tungumáli
menningarinnar. Annar þýðandinn hafði einnig starfsreynslu úr
bandarísku heilbrigðiskerfi.
Hjúkrunarfræðingar og annað heilbrigðisstarfsfólk hefur kallað
eftir aukinni fræðslu um ofbeldistengd málefni. Samfélagið hefur
breyst hratt hvað varðar að viðurkenna afleiðingar ofbeldis og
áhrif þess á þolendur og alla sem að koma. Hjúkrunarfræðingar og
ljósmæður eru í lykilaðstöðu til að nálgast hugsanlega þolendur
ofbeldis og bregðast við þegar þolandi greinir frá ofbeldi. Það er
þó ekki nóg að vera í lykilaðstöðu ef heilbrigðisstarfsfólk hefur
ekki þekkingu eða úrræði til að bregðast við, greini skjólstæðingur
frá ofbeldi. Það er ekki heldur nægjanlegt að hafa aðgang að
sérfræðingum á sviði ofbeldis, heldur þarf allt heilbrigðisstarfsfólk
að búa yfir þekkingunni sem nauðsynleg er til að geta brugðist við.
Mikilvægt er að þekkja einkenni og afleiðingar ofbeldis, sem og
úrræði í boði fyrir þolendur og/eða gerendur eftir því sem við á. Til
að hægt sé að greina hvar þekkingarþörf er mest er fyrsta skrefið
að kanna grunnþekkingu á ofbeldi. Ekkert viðurkennt mælitæki
hefur þó fram að þessu verið til á Íslandi til þess að kanna slíkt.
Með þessari rannsókn hefur verið lagður grunnur að því að hér á
landi sé til mælitæki sem kannar þekkingu heilbrigðisstarfsmanna
á ofbeldi í nánum samböndum. Frekari áreiðanleikaprófanir
og réttmætisprófanir þurfa vissulega að eiga sér stað áður en
PREMIS-IS er notaður en hér hefur fyrsta skrefið verið stigið til
að hér á landi verði aðgengilegt mælitæki til að kanna þekkingu
heilbrigðisstarfsmanna á ofbeldi í nánum samböndum.
ÞAKKARORÐ
Höfundar þakka þýðendum, bakþýðanda, einstaklingum í
hugarferlaviðtölum, þátttakendum rannsóknarinnar og yfir-
lesurum fyrir sitt framlag. Áslaug Lind Guðmundsdóttir fær
sérstakar þakkir fyrir lokayfirlestur. Einnig þakka höfundar fyrir
styrk úr B hluta Vísindasjóðs Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga
og námsleyfi frá Heilbrigðisstofnun Austurlands sem fyrsti
höfundur fékk þegar hann vann að rannsókninni í meistaranámi
sínu við Háskólann á Akureyri.
Þýðing og prófun á PREMIS: Spurningalisti til að kanna þekkingu heilbrigðisstarfsmanna á ofbeldi í nánum samböndum
Tafla 6. Fylgni milli kvarða PREMIS og þátta úr þáttagreiningu úr skoðanakvarðanum
Kvarðar PREMIS Verklag og starfsumhverfi Raunveruleg þekking Áætlaður undirbúningur Áætluð þekking Fyrri þjálfun
Verklag og starfsumhverfi 1
Raunveruleg þekking 0,15* 1
Áætlaður undirbúningur 0,25** 0,28** 1
Áætluð þekking 0,3** 0,38** 0,88** 1
Fyrri þjálfun 0,12 0,19* 0,45** 0,5** 1
Þættir úr þáttagreiningu Verklag og starfsumhverfi Raunveruleg þekking Áætlaður undirbúningur Áætluð þekking Fyrri þjálfun
Starfsmaðurinn og vinnustaðurinn 0,33** 0,34** 0,57** 0,55** 0,22*
Þekking 0,13 0,21* 0,42** 0,42** 0,3**
Lagaleg ákvæði 0,16 -0,07 0,23** 0,22** 0,2
Marktækt við *p<0,05; **p<0,0.