Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Side 66

64 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 2. tbl. 100. árg. 2024
og geti verið yfirþyrmandi að bera ábyrgð á öllu í senn; gæðum
þjónustunnar, starfsfólki og skipulagi (Solbakken o.fl., 2019). Að
takast á við ófullnægjandi mönnun og veikindi starfsfólks sem
hefur mikil áhrif á dagskipulagið (Nakrem og Kvanneid, 2022)
veldur auknu álagi á stjórnendur og leiðir til að starfsfólk teymisins
nær síður að sinna skjólstæðingsmiðaðri nálgun (Backman
o.fl., 2020). Skipulagsvinna teymistjóra í heimahjúkrun er því
bæði flókin og ófyrirsjáanleg og krefst aukinnar skipulagshæfni,
samvinnu og klínískrar færni til að tryggja samstilltar aðgerðir í
samræmi við þarfir hvers sjúklings (Norlyk o.fl., 2023).
Þegar fólk þiggur þjónustu í heimahúsi verður heimili þess
vinnustaður starfsfólksins (Persson o.fl., 2018). Starfsfólk
þarf oft að sýna mikið umburðarlyndi og sætta sig við erfiðar
vinnuaðstæður (Kristín Björnsdóttir, 2020) því mörg hús eru
komin til ára sinna og ekki hentug til að veita aðhlynningu og
hjúkrun. Ólíkir umhverfisþættir hafa áhrif á færni starfsfólks til
að sinna skjólstæðingum og aðstandendum þeirra (Solbakken
o.fl., 2019), svo sem skipulag húsnæðis og stærð rýmis til athafna
og aðgengi til að nota hjálpartæki. Auk þess hefur verið sýnt
fram á að margir stjórnendur í heimahjúkrun hafa ekki nægan
tíma til að uppfylla lagaleg skilyrði eins og skráningu (Ree o.fl.,
2019). Þá er sparnaðarkrafa oft hávær og gjarnan á kostnað
umönnunar og þjónustu til skjólstæðinga (Hartviksen o.fl., 2020;
Ree o.fl., 2019). Starfsaðstæður sem eru ekki styðjandi eða
ákjósanlegar, auka álag sem getur valdið neikvæðum áhrifum á
heilsu starfsfólksins (Mehrotra o.fl., 2021). Hæft og reynslumikið
starfsfólk í hjúkrun og góð innleiðing í starfið er lykilforsenda
gæði þjónustu við skjólstæðinga (Nakrem og Kvanneid, 2022) og
gæði menntunar (WHO, 2016). Fyrri rannsóknir hafa til dæmis
bent á að hjúkrunarfræðingar í millistjórnendastöðum á norskum
hjúkrunarheimilum hafi sjaldan menntun eða reynslu af stjórnun
við upphaf starfs sem getur leitt til óöryggis í starfi sem stjórnandi
þrátt fyrir að búa yfir reynslu af hjúkrun (Hartviksen o.fl., 2020).
Því er mikilvægt að styðja starfsfólk í að auka færni sína í starfi
og veita starfsfólki í stjórnendastöðum stuðning (Moriano o.fl.,
2021). Markviss stuðningur til starfsfólks, líkt og handleiðsla eða
regluleg starfstengd ráðgjöf, getur aukið starfsánægju og þróun
í starfi (Martin o.fl., 2021). Einnig stuðla skýrar verklagsreglur að
öruggara starfsumhverfi fyrir starfsfólkið (Larsson o.fl., 2018;
White o.fl., 2020) og koma í veg fyrir ágreining eða álag vegna
mismunandi sýnar á verkefni þess (Larsson o.fl., 2018).
Á þeim tíma sem rannsóknin var framkvæmd voru starfandi 11
teymi í heimahjúkrun hjá Heilsugæslu Höfuðborgarsvæðisins.
Fjöldi skjólstæðinga innan hvers teymis getur hlaupið á bilinu
50–90 manns. Innan stofnunarinnar vinna tvö teymi saman,
systrateymi, og er þeim ætlað að leysa hvort annað af þegar á
þarf að halda. Starfsmannafjöldi hvers teymis er mismunandi
og er matsatriði eftir hjúkrunarþyngd skjólstæðinga hverju
sinni. Tilgangur rannsóknarinnar var að skoða starf teymisstjóra
heimahjúkrunar til þess að varpa ljósi á umfang og ábyrgð starfsins
og hvaða leiðsögn og stuðning teymisstjórar fengu til þess að
takast á við starfið með eftirfarandi rannsóknarspurningum:
1) Hver er reynsla hjúkrunarfræðinga af starfi teymisstjóra í
heimahjúkrun hjá Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins? 2) Hvaða
leiðsögn og stuðning fá teymisstjórar til að takast á við áskoranir
sem tengjast starfsfólki teymisins eða skjólstæðingum og
aðstandendum þeirra?
AÐFERÐ
Notuð var lýsandi eigindleg aðferðarfræði þar sem stuðst var við
vinnulag grundaðrar kenningar (e. grounded theory) og nálgun
Charmaz (2014) notuð við greiningu gagna. Eigindleg aðferð
þótti einnig henta vel til að fá innsýn inn í þá merkingu sem
teymisstjórarnir leggja í líf sitt og starfsaðstæður (Creswell og
Poth, 2018).
Þátttakendur
Þátttakendur í rannsókninni voru valdir með tilgangsúrtaki (e.
purposive sampling) með það í huga að þeir hefðu persónulega
reynslu og þekkingu á rannsóknarefninu (Katrín Blöndal og
Sigríður Halldórsdóttir, 2021). Lögð var áhersla á að ná sem mestri
breidd í reynslu þátttakenda af teymisstjórn og þess vegna var
ekki gerð krafa um ákveðið langa starfsreynslu. Skilyrði
fyrir þátttöku voru að vera fastráðinn í starfi teymisstjóra í
heimahjúkrun. Rannsakandi kynnti rannsóknar hugmyndina með
ítarlegu kynningarbréfi á fundi með yfirmönnum heimahjúkrunar
á höfuðborgarsvæðinu og starfandi teymisstjórum. Í framhaldinu
var öllum 11 teymisstjórunum boðin þátttaka í rannsókninni og
samþykktu tíu þeirra þátttöku, allt konur á aldrinum 29-67 ára.
Einn teymisstjóri sinnti starfinu tímabundið í afleysingu og var
því ekki boðin þátttaka í rannsókninni. Starfsreynsla þátttakenda
sem teymisstjóri í heimahjúkrun var frá þremur mánuðum og upp
í 15 ár en aðeins höfðu þrír teymisstjórar lengri en tveggja ára
starfsreynslu.
Gagnaöflun og gagnagreining
Gagnaöflun fór fram í janúar og febrúar 2023 og tekið eitt
viðtal við hvern þátttakenda. Stuðst var við hálfopinn (e. semi
structured) viðtalsramma þar sem meðal annars var spurt um
reynslu af starfinu. Einnig var spurt hve lengi þeir höfðu starfað
sem teymisstjórar, um helstu áskoranir og hindranir, hvernig gengi
að axla þá ábyrgð sem starfinu fylgir, jákvæða og neikvæða þætti
starfsins og hvaða leiðsögn og stuðning þeir fengu til þess að takast
á við áskoranir sem tengjast starfsfólki teymisins, skjólstæðingum
og aðstandendum þeirra. Viðtölin voru á bilinu 30 til 50 mínútur,
voru hljóðrituð og rituð orðrétt upp.
Greining gagna var framkvæmd í samræmi við fimm fyrstu
skrefin í grundaðri kenningu samkvæmt Charmaz (2014).
Gagnagreining fór fram samhliða gagnaöflun en fyrsti höfundur
leiddi greininguna í nánu samstarfi við meðrannsakendur með
það að markmiði að greina reynslu og ferli í stað þess að greina
þemu. Til að fá heildarmynd var hvert viðtal lesið vandlega yfir
áður en næsta viðtal var tekið og skrifuð greiningarblöð. Viðtölin
voru kóðuð í upphafskóðun og markvissa kóðun með því að nota
stöðugan og endurtekinn samanburð í hverju viðtali og á milli
viðtala til þróunar á afleiddum hugtakaflokkum. Að lokum voru
þrír lykilflokkar skilgreindir: 1) ,,Umfang starfsins“ sem vísar til
þess að teymistjórarnir áttu í erfiðleikum með að halda yfirsýn
og að taka ekki vinnuna með sér heim. 2) ,,Flókin vinnuaðstaða“
fjallar um hve flókin vinnuaðstaða teymisstjóranna er þegar
farið er inn í mismunandi aðstæður á heimili skjólstæðinga og
dagskipulag getur breyst með litlum fyrirvara. 3) Síðasti flokkurinn
er ,,Stuðningur og skipulag“ og lýsir því hve teymisstjórarnir töldu
bæði mikilvægt að fá aðlögun í upphafi starfs og hafa stuðning í
starfi. Í þessari rannsókn voru tekin 10 viðtöl og að þeim loknum
var ljóst að mettun hefði verið náð eftir átta viðtöl þar sem ekkert
nýtt kom fram í síðustu tveimur viðtölunum.
„Suma daga nær maður ekki höfðinu upp úr vatninu“: Reynsla hjúkrunarfræðinga af starfi teymisstjóra í heimahjúkrun