Læknaneminn - 01.04.2016, Side 15

Ri
trý
nt
e
fn
i
15
í kjölfar fæðingar eru því oft notuð fyrstu eða
annarrar kynslóðar geðrofslyf án þess að fyrir
því séu klárar ábendingar í rannsóknum4,10,11.
Oft er litíum notað ásamt geðrofslyfjum
og sýndi nýleg rannsókn að 98,4% kvenna
náðu sjúkdómshléi á annað hvort eingöngu
geðrofslyfjum eða geðrofslyfjum samhliða
litíum og að tæplega 80% voru enn í bata níu
mánuðum eftir fæðingu11.
Eins og fram hefur komið er geðrof í kjölfar
fæðingar brátt geðlæknisfræðilegt vandamál
sem getur orðið mjög alvarlegt á stuttum
tíma. Því er í mörgum tilfellum þörf á bráðri
innlögn á geðdeild samhliða lyfjameðferð.
Mælt er með því að móðir og barn leggist
saman inn og þannig hvatt til áframhaldandi
tengslamyndunar móður og barns, meðal
annars brjóstagjafar. Á meðan á innlögn
stendur er móður veitt aðstoð og stuðningur
í foreldrahlutverkinu. Samkvæmt erlendum
tölum er meðallegutími 8-11 vikur og 75-
80% innlagðra mæðra ná sér mjög vel1.
Í rúmlega helmingi tilfella geðrofs í kjölfar
fæðingar er ekki fyrri saga um geðrof eða aðra
alvarlega geðsjúkdóma1,4. Því er mikil vægt
er að fræða konurnar um hættuna á endur-
teknum veikindalotum, bæði í tengslum við
meðgöngur og ekki. Auk þess er mikilvægt að
veita mökum og öðrum fjölskyldumeðlimum
fræðslu og stuðning1.
Samantekt
Hættan á geðrofi hjá móður eykst í kjölfar
fæð ingar, bæði hjá konum með þekktan geð-
sjúkdóm og þeim sem ekki hafa fyrri sögu.
Geðrof í kjölfar barnsburðar er talið með
alvarlegustu veikindum sem sjást í geðlæknis-
fræði. Einkenni koma yfirleitt fram innan
tveggja vikna frá fæðingu barns og helstu
einkenni eru ranghugmyndir, ofskynj anir,
vits munaleg skerðing, undarleg hegðun
og svefn leysi. Versnun er oft mjög hröð
og stundum miklar og skyndilegar sveiflur
á geðhag.
Geðhvarfasýki og fyrri saga um geðrof í
kjölfar fæðingar eru helstu áhættuþættir.
Margar konur með geðhvarfasýki hætta töku
jafnvægislyfja á meðgöngu vegna mögulegrar
áhættu fyrir fóstrið. Nýlegar rannsóknir hafa
þó sýnt fram á að hættan við notkun litíums
á meðgöngu sé ofmetin. Ef jafnvægislyfjum
er hætt á meðgöngu virðist best að hefja
meðferð með litíum sem fyrst eftir fæðinguna
til að reyna að fyrirbyggja veikindalotu. Við
brátt geðrofsástand eru þó yfirleitt frekar
notuð geðrofslyf þar sem þau hafa reynst
betur í bráðum veikindafasa. Rannsóknir sýna
að langflestar konur komast í sjúkdómshlé
með lyfjameðferð en aukin hætta er á endur-
teknum veikindalotum, bæði í tengslum við
meðgöngur og ekki.
Fengið var upplýst, skriflegt samþykki sjúklings
og birting tilkynnt Persónuvernd.
Heimildaskrá
1. Jones I, Chandra PS, Dazzan P, Howard LM.
Perinatal mental health 2 Bipolar disorder,
affective psychosis, and schizophrenia in
pregnancy and the post-partum period.
Lancet. 2014;384(9956):1789-99.
2. O’Hara MW, Wisner KL. Perinatal mental
illness: Definition, description and aetiology.
Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol.
2014;28(1):3-12.
3. Lindahl V, Pearson JL, Colpe L. Prevalence
of suicidality during pregnancy and the
postpartum. Archives of women’s mental
health. 2005;8(2):77-87.
4. Meltzer-Brody S, Jones I. Optimizing the
treatment of mood disorders in the perinatal
period. Dialogues in clinical neuroscience.
2015;17(2):207-18.
5. Vesga-Lopez O, Blanco C, Keyes K, Olfson
M, Grant BF, Hasin DS. Psychiatric disorders
in pregnant and postpartum women in the
United States. Archives of general psychiatry.
2008;65(7):805-15.
6. Larsen ER, Damkier P, Pedersen LH, Fenger-
Gron J, Mikkelsen RL, Nielsen RE, et al. Use
of psychotropic drugs during pregnancy and
breast-feeding. Acta psychiatrica Scandinavica
Supplementum. 2015(445):1-28.
7. Viguera AC, Nonacs R, Cohen LS, Tondo
L, Murray A, Baldessarini RJ. Risk of
recurrence of bipolar disorder in pregnant
and nonpregnant women after discontinuing
lithium maintenance. The American journal
of psychiatry. 2000;157(2):179-84.
8. Nora JJ, Nora AH, Toews WH. Letter:
Lithium, Ebstein’s anomaly, and other
congenital heart defects. Lancet.
1974;2(7880):594-5.
9. McKnight RF, Adida M, Budge K, Stockton
S, Goodwin GM, Geddes JR. Lithium
toxicity profile: a systematic review and meta-
analysis. Lancet. 2012;379(9817):721-8.
10. Sharma V, Smith A, Mazmanian D.
Olanzapine in the prevention of postpartum
psychosis and mood episodes in bipolar
disorder. Bipolar disorders. 2006;8(4):400-4.
11. Bergink V, Burgerhout KM, Koorengevel
KM, Kamperman AM, Hoogendijk WJ,
Lambregtse-van den Berg MP, et al.
Treatment of Psychosis and Mania in
the Postpartum Period. Am J Psychiat.
2015;172(2):115-23.