Íslenska þjóðfélagið - 01.05.2010, Síða 11

13
Guðmundur Ævar Oddsson
hagsstéttir. ÍSTARF 95 er lítillega breytt útgáfa af alþjóðlega staðlinum ISCO-88
(Alþjóðavinnumálastofnunin, 1987; Ganzeboom og Treinman, 2003).
Einstaklingstekjur: Þessi breyta er heildarmánaðartekjur einstaklings fyrir skatta. Svör
voru kóðuð á raðkvarða með fimm flokkum, frá 150 þúsund krónum eða minna og upp í 600
þúsund krónur eða meira. Aðferð sennilegustu gilda (Harman, 1976) var notuð til að meta ein-
staklings- og heimilistekjur þeirra sem ekki svöruðu spurningum þess efnis.
Heimilistekjur: Þessi breyta er heildarmánaðartekjur heimilis fyrir skatta. Svör voru
kóðuð á raðkvarða með fimm flokkum, frá 250 þúsund krónum eða minna og upp í eina
milljón krónur eða meira.
Menntun: Menntunarbreytan er hæsta menntunarstig viðkomandi samkvæmt alþjóðlega
flokkunarstaðlinum ISCED-97 (Menningarmálastofnun Sameinuðu Þjóðanna, 1997). Kóðað
var í þrjá flokka: Skyldunám, framhaldsskólanám og háskólanám.

Niðurstöður
Sjötíu og átta prósent svarenda voru tilbúin að velja það stéttarheiti sem þeim fannst best eiga
við sig. Flestir völdu annað hvort neðri millistétt (46%) eða efri millistétt (35%). Einungis
16% völdu verkalýðsstétt. Mjög fáir sjá sig í undirstétt (2%) eða yfirstétt (1%). Framangreint
sýnir að mikill meirihluti aðspurðra Íslendinga er viljugur til að skipa sér í þjóðfélagsstétt. Til
þess að sjá hvernig svörin koma heim og saman við félagslegar aðstæður svarenda skoðum
við fylgni þeirra við efnahagsstétt og stéttarvísa, þ.e. einstaklings- og heimilistekjur og
menntun.
Í töflu 2 er notast við þriggja stétta líkan. Þar má sjá að Íslendingar skipa sér almennt í
stétt í samræmi við efnahagsstétt og stéttarvísa. Fyrir vikið er hægt að álykta að Íslendingar
séu nokkuð vel meðvitaðir um eigin stéttarstöðu. Þessu ber vitni sterk jákvæð fylgni hug-
lægrar stéttarstöðu og efnahagsstéttar annars vegar og huglægrar stéttarstöðu og stéttarvísa
hins vegar. Samt sem áður er nokkur tilhneiging hjá öllum undirhópum til að sjá sig í annarri
hvorri millistéttinni.
Helmingur svarenda í þjónustustétt (50%) skipar sér í efri millistétt, en einungis 30%
svarenda í millistétt og 21% í verkalýðsstétt gera slíkt hið sama. Níutíu og fjögur prósent svar-
enda í þjónustustétt og 82% úr millistétt velja aðra hvora millistéttina. Aðeins 57% svarenda
úr verkalýðsstétt skipa sér í aðra hvora millistéttina. Ennfremur sjá einungis 6% svarenda úr
þjónustustétt sig í verkalýðsstétt en sama á við um 43% svarenda úr verkalýðsstétt.
Einstaklingstekjur hafa mikil áhrif á huglæga stéttarstöðu. Sextíu og átta prósent þeirra
sem eru með meira en 600 þúsund krónur á mánuði skipa sér í efri millistétt, samanborið við
33% þeirra sem eru með 150 þúsund krónur eða minna á mánuði. Líklegt er að seinna hlut-
fallið sé hærra en efni standa til því hlutfall einstaklinga utan vinnumarkaðar er hæst í lægsta
tekjuflokknum. Ætla má að einstaklingar í þessum hópi hneigist til að „taka að láni― stéttar-
stöðu foreldra og/eða maka (Goldthorpe, 1983), eða svara með tilliti til væntanlegrar stéttar-
stöðu í framtíðinni (Gruder, 1977). Þessu til stuðnings má nefna að í næstlægsta tekjuhópnum,
þar sem fleiri eru í fullri vinnu, skipa einungis 27% sér í efri millistétt. Einungis 6% þeirra
sem eru í hæsta tekjuhópnum sjá sig í verkalýðsstétt, samanborið við 25% í lægsta tekju-
hópnum.
Sextíu og sjö prósent þeirra sem koma frá heimilum með meira en eina milljón krónur í